Ayşe Esen
Tarihin her döneminde bazı ordular sadece kılıçlarıyla değil, ruhlarıyla da savaş alanlarını şekillendirmiştir. Yeniçeriler işte tam da böyle bir topluluğun adıdır. Onlar yalnızca birer asker değil, Osmanlı’nın ideallerinin ete kemiğe bürünmüş hâliydiler. Cesaretin, sadakatin ve disiplinin adıydı Yeniçeriler. Bu yazı, sadece bir askerî birlikten değil, bir imparatorluğun karakterini belirleyen bir sınıftan bahsediyor.
Birlikten Doğan Güç
Osmanlı Devleti henüz bir beylikken bile savaş kaçınılmazdı. Toprak genişledikçe ihtiyaç duyulan şey sadece bir ordu değil, bir disiplin makinesiydi. Bu ihtiyaç, devşirme sistemiyle şekillenen, eğitimle yoğrulan, sadakatle örülen bir yapı doğurdu: Yeniçeri Ocağı.
Bu ocak, farklı etnik kökenlerden gelen çocukları alıp bir idealin parçasına dönüştürüyordu. Dillerini, dinlerini, hatta geçmişlerini unutup bir daha hatırlamamaları gerekiyordu. Çünkü artık onların adı sadece “kul”du. Devletin kulu, padişahın gölgesi, sancağın sahibi.
Askerlik Bir Sanattı Onlar İçin
Yeniçeri olmak, yalnızca savaş meydanında mızrak sallamak değildi. Aynı zamanda bir yaşam tarzını benimsemek, bir ahlâk düzeninin parçası olmaktı. Yeniçeriler sanattan mühendisliğe, musiki’den mimariye kadar birçok alanda eğitim alırdı. Onlar için savaş; strateji, estetik ve kararlılığın birleştiği bir sahneydi. Kuşatma kulelerini inşa eden de onlardı, savaş marşlarını besteleyen de.
Mehterin kudretiyle ilerleyen bu ordu, sadece düşmana korku salmakla kalmaz, kendi askerine de moral aşılayan bir ritimle yürürdü. Avrupa saraylarında bile yankılanan bu müzik, Yeniçerilerin sadece fiziki değil, kültürel bir kudrete de sahip olduklarının kanıtıydı.
Silahlar Sadece Araçtı
Yatağan, ok, yay, zırh ve sonrasında barut… Yeniçeriler, dönemin teknolojisini en ileri düzeyde kullanan askerlerdi. Eğri kılıçlar, elden kaymasın diye kulaklı kabzalar, el işçiliğiyle bezenmiş süslemeler… Silah sadece öldürmek için değil, bir sanatı icra etmek içindi onlar için. En önde savaşıp ilk düşen olmak, onlar için gurur sebebiydi.
Daha sonra ateşli silahlarla birlikte Osmanlı’nın “Barut İmparatorluğu” haline gelmesi de bu yeniliklere açıklıkla mümkün oldu. Değişime direnen değil, değişimi kullanan bir savaşçı sınıftı onlar.
Sadakatin Bedeli Vardı
Yeniçeri olmanın bedeli büyüktü. Evlenmek yasaktı, çocuk sahibi olmak yasaktı, mülk edinmek yasaktı. Çünkü onlar artık devlete aitti. Geri dönüşü olmayan bir yolda yürürlerdi. O yolun sonunda ölüm de olabilirdi, ömür boyu onur da.
Ama bu fedakârlığın karşılığı da vardı. En iyi şekilde beslenir, en güvenli şekilde konaklar, padişahın bile ulaşamayacağı konforlara sahip olabilirlerdi. Çünkü onlar sadece savaşçılar değil, Osmanlı’nın hanedan ailesinin birer uzantısıydı.
Zaferin Adı Oldular
İstanbul’un fethi sırasında surlarda açılan ilk gediği onlar açtı. Varna’da Haçlı ordusunu dize getiren 6 bin yürek onlardı. Mohaç’ta iki saat içinde koca bir krallığı çözen disiplinin adı yine onlardı. Bu zaferlerin arkasında yalnızca askerî beceri değil, içselleştirilmiş bir inanç vardı: Devlet yaşasın diye ben yokum.
Sonuç: Efsane Dediğin, İnsanla Yazılır
Bugün Yeniçeriler hakkında ne söylesek eksik kalır. Onlar bir sınıf değil, bir duruştu. Bir imparatorluğun yalnızca ordusu değil, vicdanıydı. Tarih onları yalnızca savaşanlar olarak değil, yaşayan destanlar olarak kaydetti.
Ve belki de asıl mirasları, bizlere hâlâ o marşlarla seslenmeye devam ediyor olmalarıdır.
