Fatma Esengül
Toni Morrison’ın 1997 tarihli eseri “Paradise” (Cennet), sadece bir roman değil, aynı zamanda kimlik, topluluk ve dışlama temaları üzerine derin bir felsefi sorgulama. Oklahoma’da kurulu Ruby kasabasının kurgusal dünyasında, Afrika kökenli Amerikalıların karmaşık hayatlarını ve onlara şekil veren “lanetli” tarihlerini gözler önüne seriyor. Bu roman, insanoğlunun “kusursuz bir yer” arayışının, bu arayışın beraberinde getirdiği çelişkilerin ve dışlamanın trajik sonuçlarının bir yansıması.
Romanın temelinde, Kölelik sonrası bile ırkçılık ve şiddetle yüzleşmeye devam eden eski kölelerin torunları olan **”Yaşlı Babalar”**ın çabası yatıyor. Onlar, ön yargı ve şiddetten arınmış bir topluluk yaratma idealini benimsemişler. Ruby, adını, diğer siyahi topluluklar tarafından dahi dışlanmaları sonucu zorlu kış şartlarında ölen bir kızdan alıyor. Bu sembolik isim, topluluğun kurucu acısını ve kolektif belleğindeki kalıcı izini taşıyor. “Saf siyahlık” üzerine kurulu, katı bir doktrinle yönetilen bu kasaba, aslında bir ütopya vaat ediyor.
Ancak Morrison, bu ütopyanın zamanla nasıl parçalandığını ustalıkla anlatıyor. Roman, Ruby’den bir grup erkeğin, kasaba yakınlarındaki bir manastıra düzenlediği şiddetli bir saldırı sahnesiyle açılıyor. Bu manastır, hayatın farklı yürüyüşlerinden dışlanmış, geçmişlerinden sığınacak yer arayan kadınlara ev sahipliği yapıyor. Consolata, Mavis, Gigi, Seneca ve Pallas gibi “Manastır kadınları” olarak bilinen bu karakterler, aslında iyileşme ve kabulün bir simgesi. Ne var ki, Ruby’nin katı ahlaki ve sosyal kurallarına uymadıkları için, kasabanın gözünde bir “yozlaşma” kaynağı olarak görülüyorlar.
Ruby’deki gerilimler, özellikle kasabanın kurucularından Steward ve Deacon Morgan ikizlerinin temsil ettiği eski nesil ile değişim isteyen genç nesil arasındaki çatışmadan besleniyor. Manastır kadınları, bu gerilimin odağı haline geliyor. Kasaba sakinleri, bu kadınları dış dünyanın kaosunu ve ahlaksızlığını temsil eden bir tehdit olarak algılıyor. Saldırı, korku, yanlış anlama ve kasabanın kimliğine yönelik algılanan bir tehdit fırtınasının doruk noktası oluyor. Ruby’nin erkekleri, topluluklarını koruduğuna inanırken, aslında kendi içlerindeki güvensizliklerin ve çelişkilerin bir yansıması olarak şiddete başvuruyorlar.
Morrison, bu hikaye aracılığıyla, tarihsel travmanın ve dışlamanın nasıl bir acı ve şiddet döngüsüne yol açabileceğini gözler önüne seriyor. Irk, cinsiyet, tarih ve güç arasındaki karmaşık etkileşimi sorgulayarak, “cennet”in doğasını sorgulatıyor: Kimin cenneti tanımlama hakkı var? Kimler içeriye alınacak, kimler dışlanacak?
Roman, saldırının ardından net bir çözüm sunmuyor. Bazı kadınların öldüğüne inanılırken, bazılarının kaderi belirsiz kalıyor. Ancak Connie’nin mistik bir deneyimle birleşmesi, fiziksel varoluşun ötesine geçişi işaret ediyor. Ruby kasabası ise eylemlerinin sonuçlarıyla ve ileriye doğru hareket etmenin zorluğuyla yüzleşmek zorunda kalıyor.
“Paradise”, insanlığın mükemmel bir yer arayışının, dışlama ve insan çeşitliliğinin zenginliğini reddetme üzerine inşa edildiğinde nasıl yıkıcı bir güce dönüşebileceğinin bir göstergesi. Morrison’ın bu eseri, nihayetinde, yaralı ruhlar için gerçek bir sığınak yaratmak adına kapsayıcılığa, anlayışa ve “ötekini” kabullenmeye olan ihtiyacın altını çiziyor. Belki de gerçek cennet, duvarlar örmekle değil, köprüler kurmakla inşa edilebilir.
