Yavuz Demir
Doğurganlık Hızında Düşüş Sürüyor
Türkiye’de doğum oranları son 10 yıldır gerileme eğiliminde. 2024 yılında toplam doğurganlık hızı 1,48 olarak ölçüldü. Bu oran, nüfusun kendini yenileme eşiği olan 2,10’un oldukça altında. Yani Türkiye artık nüfusunu yenileyemiyor.
Karşılaştırmak gerekirse, Avrupa Birliği’nin 27 ülkesindeki ortalama doğurganlık hızı 1,38. Türkiye bu ortalamanın üzerinde kalsa da, hızla yaklaşmakta. En yüksek oranlar ise Bulgaristan, Fransa ve Macaristan’da görülüyor.
Aile Politikalarında Sembolizm Çok, Etki Az
Doğurganlık ve evlilik oranlarındaki sert düşüşe karşılık, hükümet 2025 yılını “aile yılı”, 2026-2035 dönemini ise “Aile ve Nüfus 10 Yılı” olarak ilan etti. Ancak sembolik ilanların ötesinde, sosyal devlet politikalarının içeriği sorgulanıyor.
Türkiye OECD’de Son Sırada
OECD ülkeleri arasında ailelere yönelik kamu harcamaları açısından Türkiye, son sıralarda yer alıyor. 2019 verilerine göre Türkiye, toplam sosyal harcamalarda OECD’nin en alt sırasına yerleşmiş durumda.
En fazla yardım yapan ülkeler:
-
Fransa (3,4%)
-
İsveç
-
Lüksemburg
-
Polonya
-
Estonya
En az yardım yapanlar:
-
Türkiye
-
Meksika
-
Kosta Rika
-
ABD
-
İspanya
Türkiye ayni yardımlarda Kanada’nın ardından sondan ikinci sıradayken, nakdi yardımlarda ABD ve Meksika’nın önünde yer aldı. Ancak toplam yardımlarda genel tablo değişmedi: OECD’de aileye en az yardım eden ülke Türkiye.
Rakamlar Artıyor, Etkisi Azalıyor
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2024 faaliyet raporuna göre, 491,7 milyar TL sosyal yardım harcaması yapıldı. Bu, 2023’e göre %61 artış anlamına geliyor. Ancak artış enflasyonun etkisini aşamıyor, çünkü GSYH’ya oranla yardımlar düşüşte.
Sosyal yardımların GSYH’ya oranı:
-
2019: %1,24
-
2020: %1,42
-
2021: %1,74
-
2022: %1,13
-
2023: %1,2
-
2024: %1,11 (Son 5 yılın en düşüğü)
TÜİK’in 2023 verilerine göre ise toplam sosyal koruma harcamalarının GSYH içindeki payı %10,1. Ancak burada dikkat çeken bir detay var: Aile ve çocuk yardımlarının payı sadece %0,7.
4,5 Milyon Hane Yardım Alıyor
Sosyal yardımdan faydalanan hane sayısı ise son 5 yılda büyük dalgalanma yaşadı:
-
2019: 3,28 milyon
-
2020 (Pandemi): 6,63 milyon
-
2021: 5,90 milyon
-
2022: 4,41 milyon
-
2023: 4,98 milyon
-
2024: 4,57 milyon hane
Bu veriler, yardımlara olan bağımlılığın kalıcılaştığını ve çözümün kökten değil, geçici desteklere endeksli olduğunu gösteriyor.
Yorum: Aileyi Korumak, Rakamlarla Değil, Politikayla Olur
Türkiye’de hükümetin aileyi merkeze alan söylemi, istatistiklerle çelişiyor. Doğurganlık düşerken, yardımlar artıyor gibi görünse de etkisi sınırlı. Aileyi korumak istiyorsak, ekonomik güvenceleri sembolizmin önüne koymamız gerekiyor. Yoksa elimizde kalan sadece temenniler ve ilan edilmiş yıllar olur.
