Dolní Vĕstonice Portre Kafası: Tarih Öncesi bilinen en eski insan portresi

Dolní Věstonice’nin Gizemli Portresi

Sanat tarihine meraklıysanız, tarih öncesi sanatın büyüleyici dünyasında sizi şaşırtacak pek çok eserle karşılaşabilirsiniz. Ancak bazı keşifler var ki, sadece sanat tarihi açısından değil, insanlık tarihinin anlaşılması açısından da büyük önem taşır. İşte Dolní Věstonice’de bulunan ve günümüzden yaklaşık 26.000 yıl önce yapıldığı düşünülen fildişinden oyulmuş küçük bir baş heykeli tam da böyle bir keşif!

Mamut Fildişinden Oyulmuş Bir Yüz

Çek Cumhuriyeti’nin Güney Moravya bölgesinde bulunan Dolní Věstonice, Üst Paleolitik döneme ait önemli arkeolojik buluntulara ev sahipliği yapmaktadır. Bu küçük baş heykeli de, mamut fildişinden taş aletlerle oyularak yapılmış ve yalnızca 4,8 cm boyunda, 2,4 cm genişliğindedir. İlginç olan ise, diğer dönem eserlerinden farklı olarak bu küçük baş heykelinin belirgin yüz hatlarına sahip olmasıdır. Oyulmuş gözler, çukurlu bir çene, belirgin bir burun ve dudaklar dikkat çekmektedir. Ayrıca, başın bir saç modeli ya da başlıkla kaplı olduğu düşünülmektedir.

Dolní Věstonice’de bulunan diğer ünlü eserlerden biri olan Věstonice Venüsü, vücut hatlarını belirginleştirirken yüz hatlarından yoksundur. Ancak bu küçük baş heykeli, bireysel özellikler taşıyan en eski insan portresi olma özelliğine sahiptir. Yani, belki de bu, tarihte belirli bir kişiyi temsil eden ilk sanat eseri olabilir.

Tarih Öncesi İnsanlara Dair Bir Bakış

Üst Paleolitik dönemde, mamut avcıları Dolní Věstonice’yi kamp alanı olarak kullanmışlardı. Bu bölge, arkeologlar tarafından “Taş Devri’nin Pompeii’si” olarak adlandırılır çünkü burada bugüne kadar on binlerce seramik, taş alet, kemik nesne ve sayısız mezar keşfedilmiştir. 1920’lerde başlayan kazılar, 1949 yılında oldukça ilginç bir buluntuyla devam etti: 10 adet delikli tilki dişi ile süslenmiş, kırmızı okra ile kaplanmış bir kadın iskeleti bulundu. Araştırmacılar, kadının kafatasının asimetrik olduğunu ve bunun muhtemelen çocuklukta yaşadığı bir travmaya bağlı olabileceğini belirlediler.

2018 yılında, adli teknikler kullanılarak bu kadının yüzü yeniden canlandırıldı ve sonuç, küçük fildişi heykelin yüzüyle büyük benzerlik gösterdi. Sol gözü sağ gözünden belirgin şekilde küçük olan bu heykel, belki de bu kadını tasvir ediyordu. Eğer öyleyse, bu, günümüze ulaşmış en eski kişisel portre olabilir.

Sanat ve Tarihin Kesişimi

Dolní Věstonice, Avrupa’da Geç Gravettien dönemine (M.Ö. 29.000-24.000) tarihlenen en zengin eserleri barındıran yerlerden biridir. Burası, aynı zamanda dünyanın en eski fırınlanmış seramiklerinin bulunduğu bir yer olarak da bilinir. Dolayısıyla, burada bulunan fildişi kafa heykelinin, tarihin bilinen en eski kişisel portresi olması şaşırtıcı değildir.

Eğer bu tarihi eseri görmek isterseniz, Dolní Věstonice’den çıkan birçok önemli buluntu gibi, bu küçük baş heykelini de Çek Cumhuriyeti’nin Brno kentindeki Anthropos Pavyonu’nda ziyaret edebilirsiniz. Binlerce yıl öncesinden günümüze ulaşan bu eşsiz portre, geçmişin insanlarını anlamak için bizlere eşsiz ipuçları sunmaya devam ediyor.

Tarih öncesi sanatın izlerini takip etmek, belki de insanın kendisini anlaması için en eski ve en etkileyici yollardan biridir. Dolní Věstonice’den çıkan bu küçük baş heykeli, belki de sanatın ve bireysel kimliğin başlangıcına ışık tutuyor.

1. Soffer, O., Adovasio, J. M., & Hyland, D. C. (2000). The “Venus” Figurines: Textiles, Basketry, Gender, and Status in the Upper Paleolithic. Current Anthropology, 41(4), 511-537.
2. Vandiver, P. B., Soffer, O., Klima, B., & Svoboda, J. (1989). The Origins of Ceramic Technology at Dolní Věstonice, Czechoslovakia. Science, 246(4933), 1002-1008.
3. Tattersall, I. (2009). The Fossil Trail: How We Know What We Think We Know About Human Evolution. Oxford University Press.
4. White, R. (2003). Prehistoric Art: The Symbolic Journey of Humankind. Harry N. Abrams.
5. Svoboda, J. (2008). The Gravettian on the Middle Danube. Paleolithic Archaeology, 198-218.