editor
Güney Kore’de bir hafta boyunca plastik kirliliğiyle mücadele için bir anlaşma üzerinde çalışan müzakereciler, bir uzlaşıya varamayacaklarını ve görüşmelere gelecek yıl devam etmeyi planladıklarını açıkladılar. Anlaşmazlığın temel nedeni, anlaşmanın dünyadaki toplam plastiği azaltıp azaltmayacağı ve plastik üretiminde kullanılan toksik kimyasallara yönelik küresel ve yasal bağlayıcı kontroller getirip getirmeyeceği konusundaki farklı yaklaşımlar oldu.
Busan, Güney Kore’de gerçekleşen görüşmeler, okyanusları da kapsayan plastik kirliliğiyle mücadele için 2024 sonuna kadar ilk yasal bağlayıcılığı olan anlaşmayı oluşturmayı hedefleyen beşinci ve son tur olacaktı. Ancak pazartesi sabahına kadar süren müzakerelerde bir ilerleme sağlanamayınca, müzakereciler görüşmelere gelecek yıl devam etmeyi kabul ettiler. Ancak şu an için belirlenmiş bir tarih bulunmuyor.
100’den fazla ülke, plastik üretiminin sınırlanmasını, temizleme ve geri dönüşüm faaliyetlerinin artırılmasını içeren bir anlaşma istiyor. Bunun yanı sıra, kimyasal maddelerle ilgili sorunların çözülmesinin kritik olduğunu savunuyorlar. Ancak, plastik üreticisi ve petrol-gaz üreticisi ülkeler için bu tür düzenlemeler bir kırmızı çizgi anlamına geliyor.
Herhangi bir önerinin anlaşmaya dahil edilmesi için tüm ülkelerin üzerinde mutabakata varması gerekiyor. Bazı ülkeler, süreç tıkanırsa kararların oy çokluğuyla alınabilmesi için prosedürün değiştirilmesini önerdi. Ancak Hindistan, Suudi Arabistan, İran, Kuveyt gibi ülkeler buna karşı çıkarak, uzlaşının kapsayıcı ve etkili bir anlaşma için elzem olduğunu savundular.
Pazar günü düzenlenen son görüşme gününde, anlaşma taslağında hala birçok anahtar bölüm için birden fazla seçenek bulunuyordu. Bazı delegeler ve çevre örgütleri, taslağın gereğinden fazla yumuşatıldığını ifade etti. Afrika’dan gelen müzakereciler, zayıf bir anlaşma yerine Busan’dan bir anlaşma olmadan ayrılmayı tercih edeceklerini belirttiler.
Her yıl dünya genelinde 400 milyon tondan fazla yeni plastik üretiliyor ve politika değişiklikleri olmazsa plastik üretiminin 2040 yılına kadar yaklaşık %70 artması bekleniyor.
Gana’nın baş müzakerecisi Sam Adu-Kumi, ülkesindeki toplulukların, su kaynaklarının, drenaj sistemlerinin ve tarım arazilerinin plastikle dolduğunu; plastik dolu atık sahalarının ise sürekli yandığını söyledi. Adu-Kumi, “Bu sorunu çözebilecek bir anlaşma istiyoruz. Aksi takdirde anlaşma olmadan ayrılır ve bir başka zaman bu mücadeleyi sürdürürüz,” dedi.
Pazar gecesi yapılan toplantıda, Ekvador’dan komite başkanı Luis Vayas Valdivieso, Busan’da ilerleme kaydedildiğini ancak çalışmaların henüz tamamlanmadığını ve pragmatik olunması gerektiğini belirtti. Valdivieso, ülkeler arasında en büyük ayrılıkların problemli plastikler ve kimyasallar, plastik üretimi, anlaşmanın finansmanı ve temel ilkeleri konularında yaşandığını söyledi. Görüşmelerin askıya alınması ve ilerleyen bir tarihte devam etmesi gerektiğini vurguladı.
Ruanda’nın baş müzakerecisi Juliet Kabera, 85 ülke adına konuşarak, anlaşmanın iddialı, amacına uygun ve başarısız olmamak üzere tasarlanmış olması gerektiğini belirtti. Mevcut ve gelecek nesillerin faydası için böyle bir anlaşmanın gerekli olduğunu söyledi ve iddialı bir yaklaşımı destekleyenlerin ayağa kalkmasını istedi. Bu çağrı üzerine, ülke delegeleri ve izleyicilerden birçoğu ayağa kalkarak alkışladı.
Panama delegasyonu, plastik üretiminin anlaşmaya dahil edilmesi için çaba sarf etti ve bir dahaki sefere daha güçlü, daha sesli ve daha kararlı bir şekilde döneceklerini açıkladı. Suudi Arabistan’ın müzakerecisi ise, kimyasalların ve plastik üretiminin anlaşma kapsamına girmediğini belirtti. Arap ülkeleri adına konuşarak, plastik kirliliğiyle mücadele edildiği sürece plastik üretiminde bir sorun olmaması gerektiğini söyledi. Kuveyt’in müzakerecisi de, hedefin plastik kirliliğini sonlandırmak olduğunu, plastiği tamamen yok etmek olmadığını ve yetki sınırlarının aşılmasının güven ve iyi niyeti zedelediğini dile getirdi.
Mart 2022’de, 175 ülke, okyanusları da kapsayan plastik kirliliğiyle mücadele için ilk yasal bağlayıcı anlaşmayı 2024 sonuna kadar oluşturmayı kabul etti. Bu karar, plastiklerin tüm yaşam döngüsünü ele alan kapsamlı bir yaklaşım temelinde uluslararası yasal bağlayıcı bir araç geliştirilmesini öngörüyor.
Uluslararası Kimya Dernekleri Konseyi sözcüsü Stewart Harris, bunun son derece iddialı bir zaman çizelgesi olduğunu ifade etti. ICCA’nın, hükümetlerin biraz daha zamana ihtiyaç duyarak bir anlaşmaya varabileceği konusunda umutlu olduğunu söyledi.
Busan’daki müzakerelerin çoğu kapalı kapılar ardında gerçekleşti. Çevre grupları, yerli liderler, plastik kirliliğinden etkilenen topluluklar ve bilim insanları, görüşmeleri şeffaf bulmadıklarını ve seslerinin kısıldığını hissettiklerini belirttiler. Uluslararası Kirleticileri Ortadan Kaldırma Ağı’nın uluslararası koordinatörü Bjorn Beeler, “Büyük ölçüde bu nedenle müzakere süreci başarısız oluyor,” dedi. “Busan, sürecin kırıldığını ve sadece zoraki bir şekilde devam ettiğini kanıtladı.”
Güney Kore Dışişleri Bakanı Cho Tae-yul, Busan’da birçok kişinin umduğu gibi bir anlaşmaya varılamasa da, bu çabaların dünyayı küresel plastik kirliliğini sona erdirmek için birleşik bir çözüme yaklaştırdığını ifade etti.
