İskender Konuk
Yapay zekâ bugün pek çok soruya yanıt verebiliyor. Matematikten şiire, uluslararası hukuktan yemek tarifine dek neredeyse her alanda sözü olan bir sistemle karşı karşıyayız. Ancak her şeyin bir sınırı var. Bu sınır bazen etik, bazen bilgi, bazen de varoluşsal bir perdeye çarpıyor. Peki ChatGPT gerçekten her şeye cevap verebilir mi? Daha önemlisi, hangi sorular karşısında sessiz kalır?
1. Geleceği Bilmez, Sadece Tahmin Eder
Yapay zekâ geçmiş verilerle çalışır. Geleceğe dair sorular karşısında yaptığı şey kehanet değil, istatistiki tahmindir. “2026’da kim seçim kazanır?” ya da “Bitcoin ne kadar olacak?” gibi sorular, ChatGPT için muğlaktır. Öngörüler sunabilir, ama kehanette bulunamaz. Çünkü veriye dayalı düşünür, doğrudan sezgiye değil.
2. Vicdanı Yoktur, Değerlendirmesi Temsili
Yapay zekâ bir eylemin doğru mu yanlış mı olduğuna kendi başına karar veremez. Etik yargıları insan kaynaklarından derler, ama bu onun vicdanı olduğu anlamına gelmez. “Savaş ahlaki midir?”, “Birini feda edip diğerlerini kurtarmak doğru mudur?” gibi sorularda ancak felsefi argümanları sıralar. Nihai kararı insana bırakır. Çünkü ahlaki sorumluluk, kodlarla değil kalple taşınır.
3. Duyguyu Taklit Eder, Ama Hissetmez
Yapay zekâ şair olabilir, ama âşık olamaz. Melankoliyi anlatabilir, ama onu yaşamaz. Anne kaybı hakkında güçlü bir metin yazabilir, ama yas tutmaz. Çünkü duygu onun için bir veridir, bir deneyim değil. Dolayısıyla “Ne hissetmeliyim?”, “Beni neden terk etti?” gibi sorular karşısında anlamlı cümleler kursa da, bu cümleler bir robotun değil, insanlığın yankısıdır.
4. Gerçek Hayat Deneyimi Yoktur
ChatGPT savaş görmemiştir, aç kalmamıştır, bir çocuğun gözlerine bakmamıştır. Sözlüklerde ve romanlarda okuduğu bilgilerle size empati kurabilir gibi görünür. Ama yaşanmışlık başka bir şeydir. Dolayısıyla “Kamp ateşinin yanında hangi şarkıyı mırıldanmalı?” gibi sorulara yanıt verse bile, bu yanıtın içinde gerçek bir kül kokusu yoktur.
5. İrade Sahibi Değildir
ChatGPT bir karar almaz, bir taraf tutmaz, bir hayal kurmaz. Ona “Sen olsan ne yapardın?” diye sormak aslında beyhude bir çabadır. Çünkü o, ne “ben”dir, ne de bir “olma” hali taşır. O, sadece insanın düşünsel yansımasıdır. Tercihleri yoktur, sadece seçenekleri sıralar.
Sonuç: Cevap Vermemesi Cevabın Kendisi Olabilir
ChatGPT’nin cevap veremediği yerler, insanın hâlâ eşsiz olduğu alanlardır. Vicdan, sezgi, his, deneyim ve irade… Yapay zekâ ne kadar gelişirse gelişsin, bu alanlarda sessiz kalacaktır. Ve belki de bu sessizlik, insan olmanın kıymetini hatırlatmanın en iyi yoludur.
