editor
Dünyaya şaşırtıcı derecede yakın bir konumda, gökyüzünde şimdiye kadar gözlemlenen en büyük yapılardan biri olan devasa bir hidrojen gazı bulutu keşfedildi.
Yunanca’da “şafak” anlamına gelen tanrıça Eos’tan esinlenerek “Eos” adı verilen bu bulut, hidrojen moleküllerinin doğal olarak yaydığı soluk morötesi ışık sayesinde tespit edildi.
Bu tür yapılara “moleküler bulut” deniyor ve genellikle yıldızların doğduğu, gaz ve tozdan oluşan devasa beşikler olarak biliniyorlar.
Geleneksel olarak, gökbilimciler bu tür bulutları tespit etmek için radyo ve kızılötesi teleskoplardan yararlanıyor. Bu yöntemle genellikle karbon monoksit izleri saptanarak bulutların varlığı ortaya çıkarılıyor. Ancak Eos, tamamen farklı bir yöntemle keşfedildi.
Araştırma ekibine liderlik eden ve çalışmanın yazarlarından biri olan Prof. Blakesley Burkhart, “Bu, moleküler hidrojenin morötesi floresans yayımı doğrudan izlenerek keşfedilen ilk moleküler bulut” dedi.
“Veriler, morötesi ışıkta parlayan hidrojen moleküllerini gösterdi. Bu bulut adeta karanlıkta parlıyor.”
Dünya’dan yalnızca 300 ışık yılı uzaklıkta, “Yerel Kabarcık” (Local Bubble) adı verilen gazla dolu bir bölgenin kenarında yer alan Eos, gökyüzünde 40 dolunay genişliğinde bir alanı kaplıyor ve Güneş’ten yaklaşık 3.400 kat daha fazla kütleye sahip.
Büyüklüğüne ve yakınlığına rağmen bu dev yapı bugüne dek gizli kalmıştı. Bunun nedeni, “CO-karanlık” olması – yani yeterli karbon monoksit içermediği için geleneksel yöntemlerle tespit edilememesiydi.
Burkhart, “Eos’un keşfi heyecan verici çünkü artık moleküler bulutların nasıl oluştuğunu ve parçalandığını doğrudan ölçebiliyor, galaksilerin yıldız ve gezegen üretim sürecine nasıl başladığını görebiliyoruz,” dedi.
Araştırmanın ortak yazarı ve NASA Hubble Bursiyeri olan Dr. Thavisha Dharmawardena ise şöyle dedi:
“Lisansüstü eğitimdeyken bize moleküler hidrojeni doğrudan gözlemlemenin çok zor olduğu söylenirdi. Bu bulutu, gözlemlemeyi beklemediğimiz bir veride görebiliyor olmamız inanılmaz.”
Veriler, Güney Kore’nin STSAT-1 uydusuna yerleştirilen morötesi spektrograf sayesinde elde edildi. Bu veri seti 2023’te kamuya açık hale getirildi ve kısa süre sonra Burkhart bu gizli yapıyı fark etti.
Burkhart sözlerini şöyle tamamladı: “Evrenin hikâyesi, atomların milyarlarca yıl boyunca yeniden düzenlenmesinin hikâyesidir.
Şu anda Eos bulutunda bulunan hidrojen, büyük patlama sırasında da mevcuttu ve zamanla galaksimize düşüp Güneş’in yakınlarında yoğunlaştı. Bu hidrojen atomları için 13,6 milyar yıllık uzun bir yolculuk söz konusu.”
