editor
Gece yarısı, dünya bazen karanlık bir yer gibi görünebilir. Karanlığın örtüsü altında, olumsuz düşünceler zihninize süzülebilir ve tavana bakarken, bir sigara ya da karbonhidrat ağırlıklı bir yemek gibi “günahkar zevkler” arzulamaya başlayabilirsiniz.
İnsan zihninin Gece saatlerinde farklı işlediğini gösteren birçok kanıt bulunuyor. Gece yarısından sonra, olumsuz duygular olumlu olanlara göre daha fazla dikkat çekiyor, tehlikeli düşünceler cazip hale geliyor ve engeller azalıyor.
Araştırmacılar, insan sirkadiyen ritminin bu kritik değişimlerde büyük bir rol oynadığını düşünüyor. Beyin sistemlerinin gece karanlığında nasıl farklı çalıştığını özetleyen 2022 tarihli bir makalede bu görüşü ortaya koydular.
‘Gece Yarısından Sonra Zihin’ olarak adlandırılan bu hipotez, insan bedeni ve zihninin, duygularımızı ve davranışlarımızı etkileyen doğal bir 24 saatlik aktivite döngüsünü takip ettiğini öne sürüyor.
Kısacası, belirli saatlerde insan türü belirli şekillerde hissetmeye ve davranmaya yatkındır. Örneğin, gündüz saatlerinde moleküler seviyeler ve beyin aktivitesi uyanıklığa uyum sağlar. Ancak gece olduğunda, alışılmış davranışımız uyumak olur.
Evrimsel açıdan bakıldığında bu durum elbette mantıklıdır. İnsanlar, avlanma ve yiyecek toplama konusunda gündüz saatlerinde çok daha etkili, gece ise dinlenme için uygun bir zaman olsa da, bir zamanlar insanlar av olma riskiyle daha çok karşı karşıyaydı.
Araştırmacılara göre, bu artan riske uyum sağlamak için gece olumsuz uyaranlara olan dikkatimizi olağanüstü bir şekilde artırdık. Bir zamanlar görünmez tehditlere karşı hızlı tepki vermemize yardımcı olmuş olabilecek bu aşırı odaklanma, ödül/motivasyon sisteminde değişikliklere yol açarak, kişinin riskli davranışlara özellikle yatkın hale gelmesine neden olabilir.
Bu duruma bir de uyku kaybı eklendiğinde, bu bilinç durumu daha da sorunlu hale gelir.
“Gece yarısı milyonlarca insan uyanık ve beyinlerinin gündüz saatlerindeki kadar iyi çalışmadığına dair oldukça güçlü kanıtlar var,” dedi Harvard Üniversitesi’nden nörolog Elizabeth Klerman, çalışmanın yayımlandığı 2022 yılında.
“Benim ricam, daha fazla araştırma yapılması yönünde, çünkü bu durum onların sağlığını ve güvenliğini, aynı zamanda başkalarının sağlığını da etkiliyor.”
Hipotezin yazarları, bu durumu iki örnekle açıklıyor. İlk örnek, gündüz vakti arzularını başarıyla kontrol edebilen, ancak gece bu isteklere yenik düşen bir eroin kullanıcısı.
İkinci örnek ise uykusuzlukla mücadele eden bir üniversite öğrencisi; uykusuz geceler arttıkça çaresizlik, yalnızlık ve umutsuzluk hissi artar.
Her iki senaryo da nihayetinde ölümcül sonuçlar doğurabilir. İntihar ve kendine zarar verme gece saatlerinde oldukça yaygındır. Hatta bazı araştırmalar, gece yarısı ile sabah 6:00 arasında intihar riskinin günün diğer saatlerine göre üç kat daha fazla olduğunu rapor ediyor.
2020’de yapılan bir çalışma, gece uyanık kalmanın intihar için bir risk faktörü olduğunu ve bunun “sirkadiyen ritimlerin uyumsuzluğu” nedeniyle olabileceğini öne sürdü.
“İntihar, daha önce akla bile gelmeyen bir çözüm olarak, yalnızlık ve acıdan kaçış olarak ortaya çıkar ve intiharın bedeli düşünülmeden önce, öğrenci bu davranışa kalkışmaya hazır hale gelir ve kimsenin onu durduramayacağı bir zamanda harekete geçer,” diyor ‘Gece Yarısından Sonra Zihin’ hipotezinin yazarları.
Gece saatlerinde insanlar yasadışı veya tehlikeli maddeleri de daha fazla kullanır. 2020’de Brezilya’daki bir denetimli uyuşturucu tüketim merkezinde yapılan araştırma, gece vakti opioid aşırı doz riskinin 4.7 kat daha fazla olduğunu ortaya koydu.
Bu davranışların bazıları uyku eksikliği veya karanlığın sunduğu örtü ile açıklanabilir, ancak muhtemelen gece yaşanan nörolojik değişiklikler de etkili oluyor.
Klerman ve meslektaşları gibi araştırmacılar, bu faktörleri daha fazla incelememiz gerektiğini ve gece uyanık kalanların en yüksek risk grubundakileri koruyabilmemiz için daha fazla bilgiye ihtiyaç duyduğumuzu düşünüyor.
Bugüne kadar, yazarların belirttiğine göre, uyku yoksunluğu ve sirkadiyen zamanlamanın bir kişinin ödül işleme sürecini nasıl etkilediğini inceleyen hiçbir çalışma yapılmadı.
Bu nedenle, vardiyalı çalışanların, örneğin pilotlar veya doktorların, alışılmadık uyku düzenleriyle nasıl başa çıktıkları konusunda pek bir bilgimiz yok.
Altı saat boyunca, insan beyninin nasıl çalıştığı hakkında şaşırtıcı derecede az şey biliyoruz. Uykuda ya da uyanık, gece yarısından sonra zihin hâlâ bir sır.
Çalışma, Frontiers in Network Psychology dergisinde yayımlandı.
Eğer bu hikaye kaygılarınızı artırdıysa veya biriyle konuşmanız gerektiğini düşünüyorsanız, 24 saat hizmette olan 112 Acil hattına başvurun ve yardım isteyin.
Bu makalenin önceki bir versiyonu Ağustos 2022’de yayımlanmıştı.
