editor
Azerbaycan ile Rusya arasında tırmanan diplomatik gerilim, yalnızca iki ülkenin değil tüm Kafkasya’nın geleceğini etkileyebilecek bir kriz potansiyeli taşıyor. Zengezur Koridoru üzerindeki mücadele, jeopolitik dengeleri ve Avrasya’daki güç paylaşımını kökten etkileyebilir.
Gerilim Neden Artıyor?
Son aylarda Azerbaycan ve Rusya arasında ilişkilerde ciddi bir bozulma yaşanıyor. Bu bozulmanın görünen yüzü, sınır güvenliği, casusluk suçlamaları, medya operasyonları ve diplomatik uyarılarla örülmüş olsa da arka planda Zengezur Koridoru’nun jeopolitik ağırlığı bulunuyor.
2024 yılının son günlerinde Rus hava sahasında Azerbaycan’a ait bir uçağın vurulmasıyla başlayan süreç, kısa sürede karşılıklı operasyonlara evrildi. Yekaterinburg’da Azerbaycanlıların yaşadığı evlere düzenlenen polis baskınlarında iki Azerbaycan vatandaşının öldürülmesi, Moskova-Bakü hattındaki krizi zirveye taşıdı. Azerbaycan’ın buna karşılık Sputnik Bakü Ofisi’ne operasyon düzenlemesi ve bazı gazetecileri gözaltına alması ise soğuk savaş havasını yeniden Kafkasya’ya taşıdı.
Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın, Azerbaycan’da bulunan Rus vatandaşlarını uyardığı açıklama ise yalnızca gerilimin ulaştığı seviyeyi değil, potansiyel bir kopuşun da habercisi olarak yorumlanıyor.
Zengezur: Jeopolitik Bir Kesişim Noktası
Kriz, yalnızca ikili ilişkilerdeki bir gerilim olarak değerlendirilemez. 2020 Karabağ Savaşı’nın ardından Azerbaycan’ın Ermenistan’dan aldığı topraklar, bölgedeki güç haritasını tamamen değiştirdi. Bu yeni haritada kilit bir rol oynayan Zengezur Koridoru, Azerbaycan ile Nahçıvan’ı karadan bağlayacak ve Türkiye’ye kadar uzanan büyük bir lojistik hattı oluşturacaktı.
Ancak bu koridor, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda siyasi ve stratejik çıkarlarla örülü. Türkiye için Türk dünyasına ulaşım anlamı taşırken; Rusya, İran ve Ermenistan için bölgesel dengelerin değişimi anlamına geliyor.
Aktörler ve Çıkarlar: Kimin Ne Derdi Var?
-
Rusya için Zengezur Koridoru, Batı’ya kayan Azerbaycan’ın kontrolünü kaybetmek anlamına geliyor. Ayrıca Çin’in Kuşak-Yol projesiyle de çakışabilecek bu koridor, Moskova’nın bölgesel etkisini azaltabilir.
-
İran, sınır güvenliği ve Şii nüfuzunu kaybetme endişesiyle bu hatta mesafeli.
-
Ermenistan, ekonomik fayda sağlama ihtimaliyle Koridor’a kapı aralasa da, iç siyasette bu adım büyük bir riske dönüşüyor.
-
Türkiye ise Koridor’un hayata geçmesini hem siyasi nüfuzu artırmak hem de ticaret yollarını çeşitlendirmek adına kritik görüyor.
“Silahlı Çatışma Değil Ama…” – Uzmanlar Ne Diyor?
Siyaset bilimci Engin Özer’e göre yaşananlar yalnızca bölgesel bir kriz değil; Avrasya’da yükselen yeni lojistik ve siyasi güç mücadelesinin bir parçası. Özer, “Zengezur üzerindeki hâkimiyet ekonomik olduğu kadar siyasi bir iktidar alanı anlamına geliyor” diyor. Silahlı bir çatışma ihtimalini düşük gören Özer, diplomatik tansiyonun artarak süreceğini belirtiyor.
Tural Müseyibov ise Zengezur’un açılmasının sadece Azerbaycan değil, Ermenistan için de fırsatlar sunduğunu vurgularken, anlaşmanın bölgesel barışı güçlendirebileceğini ifade ediyor. Paşinyan yönetiminin bu potansiyeli fark ettiğini belirten Müseyibov, artık savaş değil, barış diliyle konuşulması gerektiğine dikkat çekiyor.
Melik Yiğitel ise Türkiye ile Azerbaycan’ın kaderinin bir olduğunu ve bu nedenle Moskova’nın doğrudan karşıya geçmekte temkinli davranacağını öne sürüyor. Ona göre İran da bu projeye güvenlik açısından dahil olabilir.
Kafkaslar Yeni Bir Krize Mi Gidiyor?
Kafkasya’nın zemininde sismik bir hareketlenme var. Henüz büyük bir çatışmaya evrilmiş değil; ancak jeopolitik fay hatları oldukça hareketli. Zengezur Koridoru’nun hayata geçip geçmeyeceği, yalnızca Azerbaycan-Ermenistan hattını değil, tüm Avrasya coğrafyasını etkileyecek. Şimdilik diplomasi sahasında verilen bu mücadele, bölgenin geleceği için belirleyici olacak.
