Ömür Çelikdönmez
Suriyede başı ağrıyan sadece Cumhurbaşkanı Esat değil. En büyük rahatsızlık duyanların başında hiç şüphesiz İran ve Rusya geliyor. Fransa’da Suriye’de kaybedenler klubünden. O nedenle Macron yönetimi Lübnandaki askeri tahkimatı güçlendirerek Suriye’ye nüfuz etmek istiyor.
Fransızlar kendilerine bağlı manda yönetiminin bulunduğu Suriye’yi, 17 Nisan 1946’da terk etmek zorunda kalışlarını unutmuş değiller. İngiltere de Suriye’de planı bozulan ülkeler arasında. Londranın gözlerden ırak, tereyağından kıl çeker gibi Esat ailesi ile ilişkileri şimdiye kadar devam edip geliyordu.
Londra’da Cromwell Hastanesi’nde kardiyolog olan Fevvaz Ahras’ın ve emekli bir diplomat olan Seher Ahras’ın kızı Esma Esat, 1996 yılında King’s College’dan mezun. Kocası Suriye Cimhurbaşkanı Beşar Esatda 1992’de Londra’da oftalmoloji ihtisasını tamamlamıştı.
İngiltere veliaht prenslerinin doğumları için de tercih edilen Paddington’daki St Mary’s hastanesinin göz cerrahisi bölümünde, 1992-1993 yılında 18 ay boyunca eğitim almıştı.
İran ise yıllardır kanla beslediği, İran’dan başlayıp, Irak ve Suriye üzerinden Lübnan’a dolayısıyla Akdeniz’e ulaşan Şii Koridorunun nasıl berhava olduğunu görmekten mustarip. İran Dışişleri Bakanı Ankara’da barış havarisi pozisyonunda tur atsa da Tahrana eli boş döndü.
Halep’teki savaşın muhaliflerin zaferi ile sonuçlanmasının şüphesiz en büyük etkisi İran İslam Cumhuriyeti’nin stratejik derinliğinin tarihin tozlu raflarında kaybolması oldu. Bu saatten sonra yapabilecekleri ya Lazkiye merkezli bir toplanma merkezi kuracaklar veya Şam’da kümelenecekler. Üçüncü şık, tası tarağı toplayıp İran’a dönecekler.
Kalmaları durumunda kendilerini her türlü süpriz saldırı bekleyebilir. Mesela Hizbullah’ın çağrı cihazlarının öyküsü bu kez Suriye ordusunda tekrarlandı. Muhalifler Halep’e doğru ilerlediği sırada Suriye ordusunun kullandığı bazı telsizler patladı.
Rus ve Suriyeli askeri istihbarat yetkililer Türkiye’ye geldi
Ruslara gelince; onların derdi Şam yönetimiyle yaptıkları ikili anlaşmalar kapsamında elde ettikleri askeri hava ve deniz üslerini korumak. Çünkü üslerin etrafındaki çember her geçen gün daralıyor.
Muhalifler ülkenin en büyük şehri olan Halep’i ve 14 merkezi köy ve kasabayı ele geçirdiler ve Rusların kontrolündeki Hmeimim Hava Üssü’ne 35 kilometre kadar yaklaştılar. Bu nedenle Rus uçakları muhalif güçleri üslerden uzak tutmak için ha bre bombalayıp duruyorlar.
Rus Devlet Duması Savunma Komitesi Başkan Yardımcısı Alexei Zhuralev’in Suriye’deki Hmeymim ve Tartus üsleri için güvenlik açıklaması bu noktada Rusların hassas ve teyakkuzda olduğunu gösteriyor.
Alexei Zhuralev; “Rus üsleri, savaş bölgesine o kadar da uzakta değil ve bu yüzden risk bölgesindeler. Bu teröristler yenilgiye uğratılana kadar Rus ordusu tetikte olmalı, provokasyonlar yaşanabilir. Üslerimizde en güçlü hava savunma sistemleri var, şu ana kadar bir tehdit yok. Bildiğim kadarıyla Esad, Halep’e ciddi bir karşı saldırı hazırlığında. Tabii ki durum zor, ama üslerimiz için her türlü önlem alındı.” diyor.
Rusların Suriye’deki askeri üsleri
Rusya, 2023 ortası ile 2024 yılları arasındaki dönemde Suriye’deki askeri mevzilerinin sayısını 105’ten 114’e çıkararak çoğaldı. Bu artış, Ukrayna savaşının başlamasının ardından takip eden aylarda Suriye’deki Rus askeri mevzilerinin sayısındaki göreli düşüşün ardından gelmişti.
Rusya’nın Suriye’deki mevzileri 21 üs ve 93 askeri noktadan oluşuyor. Bunlardan 17’si Hama’da, 15’i Lazkiye’de, 14’ü Haseke’de, 13’ü Kuneytra’da, 12’si Halep’te, 8’i Şam kırsalında, 8’i Rakka’da, 8’i Deyrizor’da, 6’sı İdlib’de, 4’ü Humus’ta, 3’ü Dera’da, ikisi Şam’da, ikisi Süveyda’da ve ikisi Tartus’ta bulunuyor.
Rusya’nın Çarlık döneminden itibaren hiç bir zaman ajandasından eksik olmayan sıcak denizlere inme stratejisini gerçekleştirdiği Suriye’den paldır küldür yani apar topar ayrılnaya pek niyeti yok. O nedenle muhtemelen Ankara üzerinden muhaliflerle anlaşmanın bir yolunu bulmaya çalışacaklardır.
Ruslar da Esat rejiminin yolun sonuna geldiğini anlamış olmalılar ki Rus asker, subay ve diplomatların aceleyle Şam’dan ayrıldığı bildiriliyor. Çünkü üç dört gün önce Şam’da Cumhuriyet Muhafızları ve 4. Zırhlı Tümen arasında yaşanan silahlı çatışmadan sonra Ruslar Şam’ı güvenli bulmuyor.
Muhalifler Hama’nın kuzeyindeki Han Şeyhun’dan henüz bilinmeyen miktarda Rus malzemesi ele geçirmesinin ardından Diğer Rus unsurlarında ileri harekat üslerini terk edip Lazkiye’deki Rus hava üssüne taşındığı söyleniyor.
Rus Türk ve Suriyelilerin Antalya’da gizli görüşmeleri
30 Kasım’da, bir Rus askeri uçağı Suriye’deki Hmeimim üssünden Türkiye’nin Antalya şehrine doğru havalandı. Kargosu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın temsilcileriyle kendi sahalarında görüşmek üzere yola çıkan bir Suriye güvenlik heyetiydi.
Heyet, asker, diplomat ve istihbaratçılardan müteşekkil. Ancak bu heyetin Beşar Esat’ın bilgi ve onayı dahilinde mi yoksa ona rağmen mi görüşmeye katıldığı tam net değil. Belki de Ruslarla irtibatlı ekip veya Suriye müesses nizamının tasarrufu da olabilir. İranlıları temsilen katılan var mıdır acep?
Suriyeli bir askeri yetkili Rusların Tel Rıfat ve muhaliflerin kontrolüne geçen diğer üslerini Türk muhataplarına bırakmak için müzakerelerde bulunduklarını belirtiyor.
Rus Askeri Polisi ve Özel Harekat Kuvvetlerinin Mennagh Hava Üssü, Tel Rıfat ve Halep Şehri’nden çekildiği süreçte Rus birliklerinin Halep’in kuzeyindeki Tel Rıfat hava üssünden tahliye edilmesinde Türk askeri yetkililerin yardımcı oldukları söylenmişti.
Suriyeliler, önceki görüşmelerde Türk topraklarında görüşmeyi reddetmiş ancak görüşmelerin Rusya’da veya tarafsız topraklarda yapılması konusunda ısrar etmişlerdi.İşte, Halep’in yeni yönetime geçmesinden sonra Esad’ın ilk tavizi. Sahadaki gerçeklik Esad’ı Ankara’nın çizgisine getirdi. Ankara Beşar Esad’a, muhaliflerle anlaşmasını ve siyasi çözümde yoğunlaşmasını tavsiye ediyor.
Mahir Esat Şam’a yığınak yapıyor
Suriye yönetimi tam bir koalisyon. Ruslar , İranlılar ve ve Suriyelilerin koalisyonu. Suriyelileri temsilen Koalisyonun önemli figürlerinden birisi de, Cumhurbaşkanı Esad’ın kardeşi , Dördüncü Zırhlı Tümeni komuta eden Mahir Esat.
Şam’da darbe iddiaları
Halep ve Hama’daki ilerlemelerin ardından Şam’daki çatışmalar rejimin iç dinamiklerindeki çatlakları ortaya çıkardı. Kfar Sousa bölgesinde Cumhuriyet Muhafızları ile Maher Esad liderliğindeki 4. Tümen arasında çatışma çıktı.
Bunlar, Başkan Esad’a karşı bir darbe girişimi söylentilerini körükledi ve Esad’ın saldırılara yanıt verme ve karşı saldırı başlatma beyanı, rejimin pozisyonunu korumak için büyük ölçüde Rus desteğine güvendiğini gösteriyor.
Beşşar Esad darbe iddialarını reddetti, ancak bu tür söylentiler rejimin güvenilirliğini zayıflatabilir. Eğer doğruysa, iç çatışmalar isyancıların moralini yükseltebilir ve rejimin dış destekçilerini huzursuz edebilir.
Mahir Esata güç veren 4. Zırhlı Tümen
Dördüncü Zırhlı Tümen dört tugaydan oluşur: 38, 40, 41 ve 42. 555, 666 ve 54 numaralı alaylar ona bağlıdır. Bu askeri birliklerin hepsi Zırhlı Birliklere aittir. Signal, al-Sata ve Mühendislik tugayları gibi uzmanlaşmış gruplar ve tugaylar da ona bağlıdır.
Dördüncü Tümen ayrıca bütünsel bir ordu şeklini alabilmesi için diğer ordu sektörlerine de sahiptir. Asker ve acemiler dahil olmak üzere düzenli unsurların sayısı yaklaşık 16.000’dir. Zırhlı araçlara bağlı malzeme, piyade ve diğer silahların taşınması için zırhlı araçlara ek olarak çeşitli modellerde yaklaşık 500 tankı vardır. Beşşar Esad’ın askeri kanadı olarak, Suriye ordusundaki diğer askeri tümenlerin kullanımına sunulmayan silahlar ve personel ile donatılmıştı.
Mahir Esat’ın yardımcısı Tümgeneral Ghassan Ali Bilal
Mahirin en önemli destekçisi Tümgeneral Ghassan Ali Bilal. Mahir Esad’ın Dördüncü Tümen’deki iki numarası ve güçlü Güvenlik Bürosu’nu yönettiği biliniyor. Tuğgeneral Bilal İngiltere, Avrupa ve Kanada’nın yaptırım listelerine alındı. Bilal, hem Rusya hem de İran ile yakın ilişkiler geliştirdi. Dördüncü Tümen, özellikle Suriye’den bölgedeki diğer ülkelere kaçırılan uyarıcı Captagon olmak üzere uyuşturucuların üretimini ve kaçakçılığını denetleyen ekonomik bir güç merkezi.
Mahir Esat ve Gassan Ali Bilal Şam’ı savunmaya hazır mı?
Dördüncü Tümen’in görevi Şam’ı güvence altına almak ve rejimi herhangi bir önemli tehditten korumaktır. 4. Zırhlı Tümene bağlı, dört bölükten oluşan İntihar Taburu bu görev için hazır tutuluyor. Normalde intihar görevleri gerçekleştirmeye hazır 600 unsur içerir. Ancak bu grup şimdiye kadar kullanılmadı ve bu da son 10 yıldır Suriye savaşının şiddetinin rejim açısından henüz zirveye ulaşmadığının bir göstergesidir.
Özel askeri kaynaklara göre, bu intihar birliği, devletin ve askeri gücün çöküşü, özellikle de ordunun dağılması durumunda hazırlanmıştı. Kaynaklar, üyeleri Alevi mezhebinden olan bu grubun, Suriye rejimi tarafından kullanılabilecek en son çare askeri silahı olduğunu belirtiyor. Bu iki güç, Suriye rejimini askeri olarak, özellikle içeriden korumaktan sorumlu olan başlıca güçlerdir.
Hava savunmasına gelince, Tümen’in S-200, S-300, Pantsir ve Cobra sistemleri var. Bu orta ve uzun menzilli füzeler, İsrail ile çatışmalar veya yabancı bir askeri çatışma durumunda kullanılmak üzere tasarlanmış stratejik silahlardır. Saboura ve Yafour bölgelerindeki depolarda, “Esad köyleri” yakınlarındaki dağlarda ise küçük bir stokta saklanmaktadır.
Dördüncü Tümen, Suriye cephesindeki herhangi bir muharebe noktasına askeri malzeme ve onarım ekipleri taşımak için savaş helikopterleri kullanabilen tek askeri tümendir. Dahası, Şam askeri havaalanının askeri bölümünde ve Mezzeh askeri havaalanında olmak üzere iki tedarik ve onarım noktasına sahip tek kuvvettir.
4. zırhlı tümenin zaafları dezavantajları
Güvenlik bürosundaki elemanlar çoğunlukla ordudan firar edenlerden veya suç işlemekten aranan, ancak Suriye rejiminin saflarında savaşmaları karşılığında cezaları ödenen kişilerden oluşuyor. Askeri sistem, mezhepçi milislerle karıştığı ve büyük ölçüde mezhepçiliğin ön planda olduğu amatör savaş yöntemlerine dayandığı için dağıldı.
Dördüncü Tümen unsurları, yollarda, askeri kontrol noktalarında ve çatışma bölgeleri arasındaki geçişlerde para toplamaktan sorumlu hale gelmiş, bu da onu halk arasında ve hatta ordu arasında bile dışlanmış bir grup haline getirmiştir. Bu, Dördüncü Tümeni, Suriye ordusuyla uğraşırken bile kibirli ve küçümseyici bir milis gücüne dönüştürdü.
Suriye rejim ordusu ricat etti Şam’ın kuzeyinde savunma hattı kuruldu
Suriye ordusu Halep kent merkezinden sonra Suriye’nin dördüncü büyük şehri Humus kentinden de çatışarak çekildi. Suriyedeki rus askeri üslerinden havalanan Rus savaş uçakları, Suriye ordusunun geri çekilmesini kolaylaştırmak için muhalifleri bombalıyor.
Ordu Şam’ın kuzeyinde Hama ve çevresinde savunma hattı kurdu. Düzensiz çekilen birliklerin intikali ile Lübnan ve Golan cephesindeki İranlı milislerin savunma hattında toplanması bekleniyor. Uzmanlara göre Esad, daha önce işe yaramış eski bir stratejiyi uyguluyor olabilir: geri çekil, yeniden gruplan, güçlendir ve karşı saldırı yap. Esad’ın iç savaşın en karanlık günlerinde yıkıcı bir etki yaratmak için yaptığı gibi kimyasal silahları kullanabileceği söyleniliyor.
Esad rejimini çökerse bu üç nedenden çöker
1. Yıllardır süren savaş ve yaptırımlar Suriye ekonomisini harabeye çevirmiş, rejim grupları arasındaki kaynak rekabetini yoğunlaştırdı.
2. 4. Tümen, kaçakçılık şebekelerini kontrol altına alarak ekonomik bağımsızlığını elde etmiş, diğer askeri gruplarla gerginliği artırdı.
3. İran’ın rejim üzerindeki artan kontrolü, Arap milliyetçisi gruplar arasında huzursuzluk yarattı.
Suriye çatışması yeni bir aşamaya girmiştir. Halep’in ele geçirilmesi rejimin çöküşüyle sonuçlanmasa bile, yine de Esad’ın kontrolü altındaki diğer bölgeler üzerindeki hakimiyetini zayıflatacaktır. Halep’i geri almak, Rus hava desteği ve İran destekli milislerin kara desteği olmadan Esad için imkansız olacaktır. Bu iki unsur mevcut değilse veya çok zayıflamışsa, Muhaliflerin kuzeybatı Suriye’de uzun bir hakimiyet dönemi yaşaması muhtemeldir.
Kısmi Kaynakça
https://news.am/eng/news/855073.html
https://www.ynetnews.com/article/s197hesj1l
https://www.bbc.com/persian/articles/cy9j9vpdxy8o
https://blacklist.pro-justice.org/criminal/ghassan-bilal/
https://x.com/SavunmaTR/status/1863909798565077337
https://www.mei.edu/publications/fourth-division-syrias-parallel-army
https://www.opensanctions.org/entities/NK-YyHcLwFyx8M94ctfPZn8Li/
https://newlinesmag.com/reportage/the-backstory-behind-the-fall-of-aleppo/
https://www.asriran.com/fa/news/1017606/آخرین-اخبار-از-جنگ-سوریه-و-اشغال-حلب-فیلم
https://www.nytimes.com/2024/11/30/world/middleeast/syria-aleppo-rebels-control.html
https://www.konuyorum.com/2024/11/29/hts-rus-iran-anlasmazligini-firsata-cevirdi/.html
https://www.dw.com/tr/londrada-okuyan-doktordan-ortadoğu-diktatörüne-beşa-esad/a-54223747
https://jusoor.co/tr/details/2024-ortalarında-suriyedeki-yabancı-güçlere-ait-askeri-mevzilerin-haritası
https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2024/12/04/syrias-bashar-al-assad-is-in-mortal-danger
https://fa.alalam.ir/news/7090093/آخرین-تحولات-سوریه؛-ضربه-ی-سهمگین-ارتش-سوریه-به-گروهک-های-تروریست
https://www.meforum.org/mef-observer/how-aleppos-capture-redefines-the-trajectory-of-syrias-conflict
https://www.theguardian.com/world/2024/dec/02/who-are-syrian-rebels-hayat-tahrir-al-sham-hts-aleppo
https://yetkinreport.com/en/2024/12/01/syrian-war-at-the-crossroads-rebel-advances-regional-balances/
https://www.pbs.org/newshour/world/what-to-know-about-the-sudden-rebel-breach-of-aleppo-in-syrias-13-year-civil-war
https://www.konuyorum.com/2024/10/29/israil-turkiye-ve-rusyaya-meydan-okuyan-iranci-mahir-esad-askeri
-darbe-hazirliginda/.html
