Kore Savaşı Nasıl Başladı ve Nasıl Sona Erdi?

20.yüzyılın en kanlı savaşlarından biri olan Kore Savaşı, nedense Amerikan toplumsal hafızasında Vietnam Savaşı kadar derin bir iz bırakmadı. Oysa Kore Savaşı yalnızca Kore Yarımadası’nın değil, Soğuk Savaş’ın dünya çapında yayılmasına yol açan bir dönüm noktasıydı. Bu yazıda, Kore Savaşı’nın arka planı, savaşın patlak verişi ve nihayetinde nasıl sona erdiği detaylarıyla ele alınacaktır.

Japon Sömürgesi Altında Kore

Kore, tarih boyunca Çin ve Japonya gibi büyük güçlerin etkisinde kalmış bir geçit ülkesiydi. 1895’teki Birinci Çin-Japon Savaşı’ndan sonra Kore Krallığı, yani Joseon Hanedanlığı, giderek Japonya’nın etkisine girdi. 1905’te Japonya tarafından resmen himaye altına alındı, 1910’da ise Kore tamamen Japonya’ya ilhak edildi.

Japonya, Kore’de “Budan Saiji” adını verdiği askeri idare sistemini uyguladı. Bu rejim, Korelilere ağır baskılar uyguladı; kültürel asimilasyon politikaları, ekonomik sömürü ve baskıcı yönetim halkın büyük kısmında derin bir öfke doğurdu. 1919’da 33 Koreli aydın, Seul’de Kore Bağımsızlık Bildirgesi’ni ilan etti. Bu hareket geniş çaplı bir halk ayaklanmasına dönüştü, ancak Japon ordusu göstericilere kanlı biçimde müdahale etti.

Japon işgali süresince Koreli burjuvazinin küçük bir kısmı Japonlarla iş birliği yaparak zenginleşti; ancak büyük çoğunluk yoksullaştı, topraksızlaştı ve ikinci sınıf vatandaş muamelesi gördü. Koreli milliyetçiler Japon baskısına karşı farklı yollarla direnmeye başladı: Çin’deki sürgün hükümet, Sovyetler’deki Koreli komünistler, Mançurya’daki gerilla birlikleri ve halk hareketleri bir direniş mozaiği oluşturdu, ancak birleşik bir liderlik yoktu.

II. Dünya Savaşı ve Kore’nin Bölünüşü

15 Ağustos 1945’te Japonya’nın II. Dünya Savaşı’nda teslim olmasıyla Kore üzerindeki 35 yıllık Japon egemenliği sona erdi. Ancak ülke bu kez başka bir belirsizliğe sürüklendi. ABD Başkanı Roosevelt, Korelilerin kendi kendilerini yönetme yeteneklerinden şüpheliydi ve Kore’nin savaştan sonra dört büyük güç tarafından ortaklaşa yönetilmesini önermişti. Ancak bu fikir hayata geçirilmedi.

Roosevelt’in ölümünden sonra göreve gelen Truman, bu öneriyi rafa kaldırdı. 9 Ağustos 1945’te Sovyetler, Japonya’ya savaş ilan etti ve 250 bin askerle Kore’nin kuzeyine girdi. ABD ise Japon teslimiyetinin ardından Kore’nin Sovyetler tarafından tamamen işgal edilmesini engellemek için, 38. paralelin güneyine asker gönderdi. Stalin bu bölünmeyi kabul etti. Böylece Kore, kuzeyde Sovyet etkisindeki komünist yönetim ve güneyde ABD destekli bir hükümetle ikiye ayrıldı.

İki Ayrı Devletin Kuruluşu ve Savaşın Eşiği

1947’de ABD, Kore sorununu Birleşmiş Milletler’e taşıdı. BM, tüm Kore için bir seçim yapılmasını önerdi ancak Sovyetler bunu kabul etmedi. 1948’de sadece güneyde seçimler yapıldı ve Syngman Rhee devlet başkanı oldu. Aynı yıl, kuzeyde Sovyet destekli Kim İl-sung liderliğinde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti kuruldu.

İki Kore devleti birbirini tanımadı. Güneydeki ABD yönetimi, kuzeydeki sol eğilimli halkın etkisini kırmakta zorlanıyordu. Kuzeydeki sanayi tesislerinin çoğu Sovyetlerin elinde kalmıştı, bu da güneyin ekonomik kriz yaşamasına neden oldu. Kuzey Kore ise Çin ve Sovyetler Birliği’nden tam destek alıyordu. Stalin, Mao’yu destek vermeye ikna etti. Bu destekle Kim İl-sung, Kore’yi tek bayrak altında birleştirme hayalini gerçekleştirmek için harekete geçti.

Savaşın Patlak Vermesi

25 Haziran 1950 sabahı, Kuzey Kore ordusu 38. paraleli geçerek Güney Kore’ye saldırdı. ABD gözlemcileri tamamen hazırlıksız yakalandı. Güney Kore lideri Syngman Rhee, savaş öncesinde kuzeyi işgal etmeyi planladığı yönünde iddialar olsa da, bu saldırı Güney’i kaosa sürükledi.

Kuzey Kore halk ordusu Seul’ü 28 Haziran’da ele geçirdi. Rhee yönetimi şehirden kaçtı, askerî birlikler dağınık kaldı. ABD ise bu gelişmelere karşılık olarak askeri müdahale kararı aldı. Bu karar, Sovyetler’in 1949’da ilk atom bombası testini gerçekleştirmesiyle ABD’de yükselen komünizm korkusunun bir yansımasıydı. Bu nedenle Kore Savaşı, Soğuk Savaş’ın ilk sıcak çatışması olarak kabul edilir.

Çin’in Müdahalesi ve Savaşın Dönüşü

Kuzey Kore ordusu savaşın başlarında ciddi ilerleme kaydetti. Ancak Eylül 1950’de Birleşmiş Milletler güçleri (başını ABD’nin çektiği) Busan çevresinde savunma hattı kurarak ilerleyişi durdurdu. Ardından yapılan karşı saldırılarla 38. paralel yeniden geçildi ve savaş kuzeye taşındı.

Bu durum Çin’i endişelendirdi. Kasım 1950’de Çin Halk Gönüllü Ordusu sınırı geçti ve çok iyi planlanmış bir saldırıyla ABD birliklerini kuzeyden çıkardı, Seul tekrar komünistlerin eline geçti. Baharda ABD birlikleri Seul’u geri aldı ve cephe hattı yeniden 38. paralel civarına sabitlendi.

Ateşkes Görüşmeleri ve Belirsiz Son

1951’de Sovyetler Birliği’nin önerisiyle ateşkes görüşmeleri başladı. Ancak savaş daha iki yıl sürdü. 1953’te ABD, Çin ve Kuzey Kore arasında bir ateşkes anlaşması imzalandı. 38. paralel boyunca 2.5 millik askerden arındırılmış bir bölge kuruldu. Ancak Güney Kore lideri Syngman Rhee anlaşmayı imzalamayı reddetti. Bu yüzden teknik olarak savaş hâlâ sona ermiş değil.

Kore Savaşı yaklaşık 5 milyon insanın hayatına mal oldu; bunların yarısından fazlası sivildi. Savaş, Kore Yarımadası’nın bugün hâlâ süren bölünmüş yapısının temelini attı. Aynı zamanda, ABD’nin dünyadaki komünist yayılmaya karşı vereceği mücadeleye dair stratejik yaklaşımını belirledi.

Türkiye’nin Kore Savaşı’na Katkısı

Kore Savaşı’nın uluslararası boyutu yalnızca ABD ve Çin gibi süper güçlerin rekabetiyle sınırlı kalmadı. Türkiye de bu çatışmada önemli bir rol oynadı. 1950 yılında Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği’nin çağrısıyla kurulan uluslararası kuvvetin bir parçası olarak Türkiye, Kore’ye asker gönderen ilk ülkelerden biri oldu. Bu karar, hem Soğuk Savaş’ın ideolojik cephelerinde yer alma kararlılığı hem de Batı ittifakına dahil olma stratejisi açısından kritik bir dönemeçti.

Türkiye, 25 Temmuz 1950’de Bakanlar Kurulu kararıyla Kore’ye asker gönderme kararı aldı. İlk Türk tugayı, General Tahsin Yazıcı komutasında 1950’nin Ekim ayında Pusan Limanı’na ulaştı. Türk birlikleri, savaş boyunca Birleşmiş Milletler komutasında çarpışarak büyük kahramanlık gösterdi. En çetin çatışmalardan biri olan Kunuri Muharebesi’nde Türk askerleri, Çin ordusunun ilerleyişini durdurarak Birleşmiş Milletler güçlerinin geri çekilmesini sağladı. Bu çarpışma, Türk askerinin disiplinini, cesaretini ve fedakârlığını tüm dünyaya gösterdi.

Savaş boyunca yaklaşık 5.000 Türk askeri Kore’de görev yaptı; bunlardan 721’i hayatını kaybetti, yüzlercesi yaralandı ya da kayboldu. Türkiye’nin bu fedakârlığı, sadece Kore halkı tarafından değil, aynı zamanda Batı tarafından da takdirle karşılandı. Bu katkı, Türkiye’nin 1952 yılında NATO üyeliğine kabul edilmesinde önemli bir diplomatik zemin oluşturdu.

Kore Savaşı, Türk dış politikası açısından da bir dönüm noktasıydı. Türkiye, bu savaş aracılığıyla Batı Bloku ile askeri ve siyasi entegrasyonunu derinleştirmiş, Soğuk Savaş’ın iki kutuplu dünyasında konumunu netleştirmişti. Ancak bu katkının bedeli ağır olmuş, binlerce Türk genci uzak bir coğrafyada, uluslararası çıkarlar uğruna hayatını kaybetmişti.

Bugün bile Güney Kore’de Türk askerleri için yapılan anıtlar ve Kore halkının Türk halkına duyduğu saygı, bu tarihin canlı birer hatırası olarak varlığını sürdürmektedir.