editor
Güneşin yaklaşık 11 yıllık etkinlik döngüsündeki patlayıcı zirve — Güneş Maksimumu olarak bilinen dönem — bilim insanlarının açıklamasına göre halihazırda başlamış durumda. Birçok uzman bunun böyle olduğunu düşünse de, bu resmî teyit büyük bir sürpriz olarak değerlendiriliyor, çünkü araştırmacılar genellikle bu aktif faz sona ermeye başladığında böyle duyurular yapmaktan kaçınıyor.
NASA, Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) ve Uluslararası Güneş Döngüsü Tahmin Paneli (SCPP) temsilcileri, 15 Ekim Salı günü yaptıkları açıklamada, güneş maksimumunun çoktan başladığını ve iki yıl öncesine kadar uzanabileceğini duyurdular. Bu başlangıç, ilk güneş döngüsü tahminlerinin öngördüğünden çok daha önce gerçekleşmiş olabilir. Bilim insanları ayrıca güneş etkinliğinin yaklaşık bir yıl daha yüksek seviyede kalacağını belirttiler.
“Güneş maksimumu duyurusu, bu döngüde göreceğimiz güneş etkinliğinin zirvesine ulaştığımız anlamına gelmiyor,” dedi NOAA’nın uzay hava durumu operasyonları direktörü Elsayed Talaat. Talaat, önümüzdeki aylarda güneş etkinliğinin daha da artabileceğini ve bunun daha canlı aurora görüntülerine ve potansiyel olarak Dünya’ya zarar verebilecek güneş fırtınalarına yol açabileceğini ekledi.
SCPP’ye dahil olmayan birçok bilim insanı, güneş maksimumunun bu yılın başlarında başlamış olabileceğini zaten tahmin ediyordu. Ancak, SCPP araştırmacıları genellikle güneş etkinliği azalmaya başladıktan birkaç ay sonra güneş maksimumunun ne zaman başladığını açıklamayı tercih ederler. Bu olağan dışı erken duyurunun, son birkaç hafta ve ay içinde yaşanan bir dizi aşırı uzay hava olayından kaynaklanmış olabileceği düşünülüyor.
Şu anki güneş döngüsü (Güneş Döngüsü 25) Aralık 2019’da başladığında, SCPP güneş maksimumunun 2025 civarında başlayacağını ve önceki döngülerle karşılaştırıldığında nispeten zayıf olacağını öngörmüştü. Bu tahmin, özellikle 2011 ile 2014 arasında zirve yapan Güneş Döngüsü 24’teki maksimum ile benzer bir zayıflık öngörüyordu.
Ancak, 2022’nin sonları ve 2023’ün başlarında güneş lekesi sayılarındaki ve güneş patlamalarının sıklığındaki keskin artışlarla birlikte bu ilk tahminlerin doğru olmadığı ortaya çıktı. Haziran 2023’te Live Science, güneş maksimumunun beklenenden daha erken ve daha aktif bir şekilde gerçekleşeceğini tahmin eden ilk büyük medya kuruluşlarından biri oldu. Geçen yılın Ekim ayında ise SCPP bilim insanları, güneş maksimumunun 2024 başlarında başlayabileceğini öngören eşi görülmemiş bir güncellenmiş tahmin yayınladılar.
Güneş etkinliği “beklentileri biraz aştı,” diyen SCPP eş başkanı Lisa Upton, “Ancak bu durum, tipik bir güneş maksimumu için sıra dışı değil,” şeklinde açıklama yaptı. Yine de, 2024 yılı şimdiden potansiyel olarak rekor kıran bazı güneş etkinliği seviyeleri sergilemiş durumda. Örneğin, Ağustos ayında Güneş yüzeyinde görülen güneş lekesi sayısı son 23 yılın en yüksek seviyesine ulaştı ve 2001’den bu yana görülen en yüksek günlük sayıya sahip oldu.
En güçlü patlamalar olan X-sınıfı güneş alevleri, modern kayıtlarda (1996’dan bu yana) herhangi bir yıldaki diğer tüm yıllardan daha fazla sayıya ulaştı. Bu patlamaların en güçlüsü, 3 Ekim’de meydana gelen X9 şiddetindeki bir patlamaydı ve bu, 2017’den bu yana görülen en güçlü patlamaydı.
Güneş alevleri, plazma ve radyasyon bulutları şeklinde koronal kütle atımı (CME) olarak bilinen patlamaları Dünya’ya fırlatabilir. Bunlar, gezegenimizin manyetik alanında bozulmalara yol açan jeomanyetik fırtınaları tetikleyebilir ve gökyüzünü auroralarla boyayabilir.
Mayıs ayında, bir dizi CME, son 21 yılın en şiddetli jeomanyetik fırtınasını tetikleyerek son 500 yılın en geniş çaplı aurora görüntülerinden birine neden oldu. Bu yıl, en son 10-11 Ekim tarihleri arasında olmak üzere birkaç başka “şiddetli” jeomanyetik fırtına da Dünya’yı etkiledi.
Önümüzdeki yıl güneş etkinliğinin daha da artıp artmayacağı zamanla belli olacak. Ancak, 1859 Carrington Olayı ile karşılaştırılabilecek kadar güçlü güneş fırtınalarının gezegenimize çarpma olasılığı bulunuyor. Bu tür bir olay, yeryüzündeki altyapıyı etkileyebilir, geniş çaplı radyo kesintilerine neden olabilir ve uyduların Dünya’ya düşmesine yol açabilir.
Kaynak: https://www.livescience.com
