Ömür Çelikdönmez
İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında Roma’da gerçekleşen görüşmede, iki ülke arasında önemli bir anlaşma imzalandı. Bu anlaşma, engelli bireylerin haklarının korunması ve geliştirilmesi üzerine yoğunlaşırken, sosyal hayata katılımlarını artırmayı hedefliyor.
Görüşmede, İtalya ve Türkiye’nin engellilik konusunda birbirlerine destek olacakları ifade edildi. Her iki ülke, engelli bireylerin toplum yaşamına tam katılımlarını sağlamak için işbirliğini güçlendirecek ve engelli hakları konusunda deneyim ve iyi uygulama paylaşımını teşvik edecekler.
Engelli Hakları ve Sosyal Katılımı Artırma
Anlaşmanın temel amacı, engelli bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve onların sosyal, kültürel ve ekonomik hayata daha etkin katılımını sağlamaktır. Bu işbirliği, engelli bireylerin haklarının korunması, toplumsal hayata katılımlarının artırılması ve sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi gibi birçok alanı kapsıyor. İki ülke, engelli bireylerin toplumsal entegrasyonunu desteklemek için ortak projeler geliştirecek ve engellilikle ilgili politikaları güçlendirecek.
Bu kapsamda, sosyal hizmetler sektöründe işbirliğinin yanı sıra, engellilikle ilgili eğitim ve farkındalık projeleri de desteklenecek. Türkiye ve İtalya arasındaki bu stratejik anlaşma, engelli bireylerin yaşam standartlarını iyileştirmek amacıyla somut adımlar atılmasını hedefliyor.
İtalya ve Türkiye arasındaki engelli hakları konusundaki farkları ve benzerlikleri derinlemesine incelemekte fayda var. Hem yasal çerçeveleri hem de toplumsal bakış açılarını ele alarak, bu iki ülkenin engellilikle ilgili durumunu karşılaştırmak mümkün.
1.Yasal Çerçeve ve Uluslararası Taahhütler:
Türkiye:
Türkiye, engelli bireylerin haklarıyla ilgili önemli yasal düzenlemelere sahiptir. Engelliler Hakkında Kanun (2005), Engellilerin eşit fırsatlarla toplumda yer almasını hedefleyen önemli bir adımdır. Türkiye, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ni 2009 yılında onaylamış olup, bu sözleşmeye taraf devletlerin yerine getirmesi gereken yükümlülükleri kabul etmiştir.
Ayrıca, Türkiye’de engellilere yönelik kamu ve özel sektörde çeşitli teşvikler bulunmaktadır. Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS), engelli bireylerin devlet kurumlarında çalışma fırsatlarını artırırken, engelli raporları ve fiziksel erişilebilirlik ile ilgili düzenlemeler de devreye girmektedir. Ancak, pratikte bu yasaların ve teşviklerin uygulama ve denetimi konusunda zaman zaman zorluklar yaşanabilmektedir.
İtalya:
İtalya da engelli hakları konusunda kapsamlı bir yasal altyapıya sahiptir. İtalya Engelliler Kanunu (1992), engellilerin toplumsal yaşamda eşit haklara sahip olmasını hedefler. Ülke, engelli bireylerin eşit haklara sahip olmasını sağlamak amacıyla, engellilere yönelik eğitim, iş gücü katılımı, kamu hizmetlerine erişim ve fiziksel çevreyi iyileştirme gibi çeşitli düzenlemeler yapmıştır.
İtalya, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne de imza atmıştır ve bu bağlamda ülke, engelli bireylerin yaşamlarını iyileştirmeyi amaçlayan birçok strateji geliştirmiştir. İtalya’da engelli bireylerin sosyal hizmetlere erişimini artırmaya yönelik yerel düzeyde çok sayıda hizmet ve uygulama mevcuttur. Ayrıca, engelliler için istihdam teşvikleri de önemli bir yer tutmaktadır.
2. Sosyal Katılım ve Toplumda Entegrasyon:
Türkiye:
Türkiye’de engelli bireylerin toplumsal katılımı, yasal çerçevede tanınsa da, pratikte bazı engellerle karşılaşılabiliyor. Erişilebilirlik konusunda büyük ilerlemeler kaydedilmiş olsa da, özellikle kırsal bölgelerde ve büyükşehirlerin dışında fiziksel erişim sorunları hâlâ önemli bir sorun teşkil etmektedir. Engelli bireylerin eğitim, istihdam ve sosyal katılım gibi alanlarda, bu erişim sorunları toplumda tam entegrasyonu engelleyebilmektedir.
Son yıllarda Türkiye, engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımını artırmak için çeşitli projeler ve kampanyalar yürütmektedir. Örneğin, “Engelsiz Yaşam” projeleri kapsamında, engellilerin sosyal hayata katılımını artırmak için özel erişim imkanları, eğitsel destekler ve iş gücü entegrasyonu projeleri hayata geçirilmektedir.
İtalya:
İtalya’da engellilerin toplumsal katılımı konusunda daha köklü bir geçmiş bulunmaktadır. Ülkede, engelliler için eğitim ve istihdam alanlarında belirli teşvikler ve kotalar uygulanmaktadır. İtalya, fiziksel erişilebilirlik açısından büyük bir yol kat etmiş ve birçok kamu binasında engelli bireyler için düzenlemeler yapılmıştır. İtalya, işyerlerinde engelli kotası uygulaması ile engelli bireylerin iş gücüne katılımını teşvik etmektedir.
Ayrıca, engelli bireylerin eğitimde karşılaştığı zorlukları aşmak için özel eğitim okulları ve entegrasyon sınıfları gibi uygulamalar yaygındır. İtalya’da, engelli bireylerin kültürel ve sosyal yaşama katılımını artırmaya yönelik sanatsal ve sportif faaliyetler de yaygın şekilde teşvik edilmektedir.
3.Engelli Hakları ve Toplumsal Algı:
Türkiye:
Türkiye’de engelli bireylerin toplumda karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, toplumsal algıdır. Çoğu zaman engellilik, toplumda yardıma muhtaçlık ve görülemeyen bir hastalık olarak algılanabilmektedir. Bu da engelli bireylerin özyeterlilik ve bağımsızlık haklarına saygı gösterilmesinde sıkıntılar yaşanmasına neden olmaktadır.
Özellikle büyük şehirlerde engelli bireylerin yaşamını kolaylaştıracak altyapılar olsa da, toplumda engellilikle ilgili farkındalık eksiklikleri ve önyargılar devam etmektedir. Türkiye’de son yıllarda yapılan engellilik farkındalık kampanyaları ve eğitimlerle bu algının değişmesi için çabalar sarf edilmektedir, ancak kültürel değişim zaman alabilmektedir.
İtalya:
İtalya’da engellilik daha çok bir eşit haklar meselesi olarak kabul edilir. Toplumsal farkındalık ve önyargıların aşılması konusunda daha büyük bir ilerleme kaydedilmiştir. Engelli bireyler, toplumda daha fazla görünür ve aktif roller üstlenmektedir. İtalya’daki engelli bireylerin kültürel ve sanatsal etkinliklerde yer alması, toplumsal kabulün bir göstergesi olarak öne çıkmaktadır. Ülke genelinde, engellilikle ilgili farkındalık yaratmaya yönelik pek çok sosyal proje bulunmaktadır.
4.Eğitim ve İstihdam:
Türkiye:
Türkiye’de engelli bireylerin eğitimi ve istihdamı konusunda birçok yasal düzenleme ve teşvik sistemi mevcuttur. Eğitim alanında engelli bireyler için özel okullar ve kaynaştırma eğitimleri sağlanmaktadır. Ancak, eğitimde eşit fırsatlar ve öğretmenlerin engelli bireylerle ilgili eğitimleri konusunda hala iyileştirmelere ihtiyaç duyulmaktadır.
İstihdamda ise, Türkiye’de engelli bireylerin çalıştırılması konusunda bazı teşvikler ve kotalar uygulanmaktadır. Ancak, işgücü piyasasında engelli bireylerin karşılaştığı zorluklar hala devam etmektedir.
İtalya:
İtalya, engelli bireylerin eğitimi ve istihdamına ilişkin olarak daha kapsamlı bir sistem geliştirmiştir. Engelli bireyler için özel eğitim programları ve entegrasyon yöntemleri oldukça yaygındır. İtalya’da engelli bireyler için istihdam teşvikleri ve kotaları daha sistematik şekilde uygulanmakta ve engelli bireylerin profesyonel hayata katılımı teşvik edilmektedir.
Sonuç:
İtalya ve Türkiye arasındaki engellilik hakları konusunda hem benzerlikler hem de farklılıklar bulunmaktadır. Her iki ülke de Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne taraf olup, engelli bireylerin haklarını koruma noktasında önemli adımlar atmışlardır. Ancak, toplumsal algı, fiziksel erişilebilirlik, eğitimde eşit fırsatlar ve istihdam gibi konularda her iki ülkede de farklı zorluklar ve fırsatlar bulunmaktadır. Türkiye, yasal çerçeveler ve teşvikler konusunda önemli ilerlemeler kaydetmiş olsa da, toplumda engellilikle ilgili farkındalık ve önyargıların aşılması konusunda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. İtalya ise, engelli bireylerin toplumsal hayata katılımı ve sosyal entegrasyon konusunda daha ileri bir noktadadır.
Bu iki ülke arasındaki işbirliği, engelli bireylerin hakları ve toplumsal katılımları konusunda birbirlerinden faydalı deneyimler ve uygulamalar alabilecekleri bir platform oluşturabilir.
