Muhammed Işık
Yorgun Bir Kalbin İç Sesi
Kalp, insanın en gizli odasıdır; gizli kalmış duyguların yankılandığı, bazen farkına varmadan kilitlediğimiz o dipsiz kuyudur. İçimizde yaşanan fırtınalar çoğu zaman sessizdir; çıplak gözle görülemez, kelimelere dökülemez. Bu sessizlikte Kalp kendi ağırlığıyla baş başa kalır. Bütün o çalkantılar, hayal kırıklıkları, sevinçler, pişmanlıklar, kayıplar, biriken bulutlar gibi kalbin ufkunda toplanır. Ancak bu duygular kendini gösterdiğinde kalbin yorgunluğu derinleşir.
İnsanın ruhunda esen bu fırtınalar bazen hafif bir esinti gibi başlar, kalbi titreten tatlı bir serinlik getirir. Ancak zamanla bu esintiler kasırgalara dönüşür. Her pişmanlık kalbin duvarlarına çarpan bir dalga gibi büyür, unutulan her anı geri gelir ve ruhu sarar. Kalp bu dalgalar içinde çırpındıkça bir yorgunluk çöker; derin bir nefes almak zorlaşır, zaman durur sanki. Sessizlikte boğulmak belki de fırtınaların en gürültülü halidir.
Bazen insan bu yorgunluğu farkında olmadan taşır. Her adımda, her nefeste bir yük daha yüklenir omuzlarına. Yüreğin yorgunluğu fiziksel bir yorgunluk değildir; aksine ruhun derinliklerine işleyen görünmez bir ağırlıktır. Hayatta atılan her adım bu yorgunluğu artırır. Her sevinç bir noktada hüzne, her umut zamanla hayal kırıklığına dönüşür. Yüreğin bu sürekli hareket halinde yorulur.
Fırtınaların sessizliği aynı zamanda insanın iç sesini duyma çabasıdır. Yürek bu sessizlikte kendini bulmaya çalışır. İç fırtınalar bazen insanın en büyük öğretmeni olur; çünkü bu sessizlikte insan kim olduğunu, ne istediğini, neleri kaybettiğini sorgular. Yüreğin bu yorgunluğu aslında kendine dönüş yolculuğudur. Ancak bu yolculuk her zaman kolay olmaz. Her adımda daha da derinleşir, daha çok yara açılır. Yüreğin yorgunluğu çoğu zaman geçmişin yaralarının hâlâ açık olduğu bir yerden gelir.
İnsanın hayatındaki en büyük fırtınalar genellikle duygularla ilgilidir. Aşk, özlem, kayıp, korku… Tüm bu duygular kalbin ruhsal çatışmalarını körükler. Kalp sevilme ihtiyacıyla yanarken, kaybetme korkusuyla sarsılır. Her aşk kaybetme olasılığını da taşır; her bağlanma ayrılığın potansiyel habercisidir. Bu yüzden kalp sürekli gergindir. Her sevinç bir gün bitecektir. Her huzur anı bir gün kaybolacaktır. Kalbin yorgunluğu aslında bu geçicilik hissinden kaynaklanır. Kalp her an sona yaklaşmanın, her an kaybetmenin ağırlığıyla doludur.
Bu fırtınalar kişinin iç dünyasında yaşansa da, dış dünyada da yankılanır. Kalbin yorgunluğu yüzlere yansır ve bakışlarda beliren boşlukta kendini gösterir. Yavaşlayan adımlar, tereddütlü cümleler, içten gelmeyen gülümsemeler… Bunların hepsi bu sessiz fırtınaların yaydığı belirtilerdir. Kalp konuşmaz ama her zaman bir şeyler anlatır. Ve bu anlatım genellikle en derin sessizliklerde yankılanır.
Bu fırtınalar çoğu zaman insanın en derin arayışlarını tetikler. Kalbin yorgunluğu ruhun arayışta olduğunun bir işaretidir. İnsan bu fırtınalarla boğuşurken aslında kendini bulmaya çalışır. Ama her fırtına geçtikten sonra kalp biraz daha yorulur, biraz daha sessizleşir. Sessizlik bazen bir teslimiyettir; kalp artık daha fazlasını taşıyamaz. Ama bu teslimiyet aynı zamanda yenilenmenin habercisi de olabilir. Çünkü kalbin en karanlık anlarında, en derin sessizliklerinde bile gizli bir umut kıvılcımı vardır. Fırtınalar insanı tükettiği kadar güçlendirebilir de.
Kalp yorgunluğu bazen bir uyanışın ilk adımıdır. İç fırtınalar dindiğinde ve her şey sakinleştiğinde geride kalan sadece bir boşluk değil, aynı zamanda bir bilgeliktir. Kalp bu yorgunlukla olgunlaşır, daha derin bir farkındalığa ulaşır. İnsan bu yorgunlukta kaybolmuş hissederken aslında kendi merkezine, özüne doğru bir yolculuğa çıkar. Kalbin bu yolculuğu her adımda biraz daha ağırlaşsa da her yara bir öğrenmenin izini de taşır. Yürek yorulur ama bu yorgunluk hayata dair derin bir bilgelik bırakır geride. Fırtınalar diner, sessizlik yankılanır. Ve o sessizlikte, yüreğin derinliklerinde bir huzur yatar.
Sartre ve Seçimlerin Yükü
İnsan, kendi varoluşunun derin uçurumunda her an ve her adımda kendi seçimlerini yapmaya mahkûmdur. Sartre’ın felsefesine göre insanın varoluşu bir boşlukta başlar; hiçbir anlam veya yön verilmeden dünyaya fırlatılır. Bu fırlatılış aslında tam bir özgürlüktür, ancak bu özgürlük aynı zamanda ağır bir sorumluluğu da beraberinde getirir. İnsanı çaresizce kendi özüne dönmeye zorlayan bir sorumluluk… Sartre’ın anlattığı bu felsefi yük, insanın iç dünyasında büyük bir karışıklığa neden olur. Çünkü özgürlük, beraberinde seçim yapma ve bu seçimlerin sonuçlarına katlanma zorunluluğunu getirir.
Her seçim, sonsuz bir olasılıklar denizinde boğulmak gibidir. İnsan ne yaparsa yapsın, hangi yolu seçerse seçsin, kaçamayacağı bir gerçekle karşı karşıyadır: Her seçim, başka bir olasılıktan vazgeçmektir. Sartre’ın “bulantı” dediği varoluşsal acı tam da burada devreye girer. İnsanın yaşamın saf anlamını ararken yaptığı her seçim, başka bir anlam olasılığını ortadan kaldırır. Bu, insan ruhunda derin bir iz bırakır; her an, her karar bir varoluş savaşıdır.
İnsan, kendi özgürlüğünü ve bu özgürlükle birlikte gelen sorumluluğu bir an bile durmadan taşır. Ve bu sorumluluk, kalbin yorgunluğu gibi, zihni yorar ve insanı derin bir çıkmaza sokar. Sartre’a göre, insanın dünyaya gelişinin önceden belirlenmiş bir anlamı yoktur.
Varoluş, özden önce gelmez; insan önce var olur, sonra kendi özünü belirler. Bu tanımlama süreci büyük bir acıyla gerçekleşir, çünkü her oluşturma beraberinde yıkımı da getirir. İnsan, seçimlerinin yükünü omuzlayan bir varlık olduğu kadar, seçimlerinin belirleyicisi de olur. Sartre bu yükün kaçınılmaz olduğunu söyler. Hiçbir anlama veya amaca dayanmayan belirsiz bir yaşamda, insan kendi yolunu bulmaya çalışırken bu karmaşada kaybolur.
Kişi varoluşsal özgürlüğünün farkına vardığında, bu özgürlükle birlikte gelen muazzam sorumlulukla da yüzleşir. Bu sorumluluk yalnızca bireyin kendi kaderini belirleme özgürlüğünden değil, aynı zamanda tüm insanlığa örnek olma sorumluluğundan da kaynaklanır. Sartre’ın dediği gibi, kişinin yaptığı her seçim tüm insanlık için yapılmış bir seçim gibidir. Kişi yalnızca kendisi için değil, varoluşun tüm yükünü taşıyormuş gibi seçimler yapar. Bu farkındalık kişiyi derin bir varoluşsal kaygıya sürükler. Çünkü herhangi bir yanlış adım yalnızca kişinin kendi hayatını değil, tüm insanlığı etkileyecek bir baskı oluşturur. Bu ağırlık altında kişi kendini çaresiz hisseder. Hangi yöne giderse gitsin, geride bir şeyler bırakacaktır. Her yol kişiyi yeni bir bilinmeze götürür.
Seçimler kaçınılmaz olarak belirsizlik içinde yapılır ve bu belirsizlik kişiyi sürekli bir arayışa iter. Kişi kendi seçimleriyle şekillenen kendi kaderinde yönünü kaybetmiştir. Sartre’ın varoluşçuluğu insanın bu amaçsızlığını ve karmaşasını gözler önüne serer. Bu karmaşa insan ruhunun karanlık köşelerinde yankılanan bir çığlık gibidir.
Sartre’ın felsefesinde, kişi seçimleriyle kendini şekillendirirken, seçimlerinin getirdiği kayıp korkusuyla da yüzleşir. Bir şeyi seçmek, başka bir şeyi terk etmek anlamına gelir. Bu, kişinin her adımda hissettiği bir özlem ve pişmanlığı beraberinde getirir. Kendi yolunu seçerken, kaybettiği diğer yolların hayalleri zihninde yankılanır. Her adımda bir şeyi geride bırakmak, kişiyi derin bir üzüntüye sürükler. Seçimlerin yükü, kişinin kaybettiği olasılıkların ağırlığıdır.
Kişi her seçimle kendini tanımlarken, aynı zamanda bir boşluğa sürüklenir. Sartre’ın dediği gibi, kişi bu boşlukla yüzleşmeye mahkûmdur. Çünkü özgürlük aynı zamanda bu boşluğun farkına varmak demektir. Kişi ne kadar özgürse, o kadar yalnızdır. Seçim özgürlüğü, bir anlamda kişinin bu sonsuz yalnızlıkla yüzleşmesi anlamına gelir. Varoluşsal kriz tam da burada doğar. Kişi özgürdür, ancak bu özgürlüğün bedeli ağırdır.
Sartre’ın “varoluşçuluğun hümanizmi” adını verdiği bu yaklaşımda, insan özgürlüğü aynı zamanda başkalarına karşı bir sorumluluğu da içerir. İnsanlar sadece kendi kaderlerini belirlemekle kalmaz; seçimleriyle başkalarının hayatlarına da dokunurlar. Bu, insanların omuzlarındaki bir diğer ağır yükü ortaya çıkarır: başkalarına karşı sorumluluk. Bir insan özgür olduğunu kabul ettiği anda, başkalarının özgürlüğünü de kabul etmeye zorlanır. Bu karşılıklı bağımlılık, insanların varoluşsal karmaşasını derinleştirir. Çünkü insanlar sadece kendi özgürlüklerini değil, başkalarının özgürlüğünü de korumak zorundadır.
Bu varoluş karmaşası, insanın attığı her adımda yoğunlaşır. Seçimlerin ağırlığı, insanların iç dünyasında derin izler bırakır. Her yeni seçim, insanı bir adım daha ileriye götürse de, geride bıraktıklarına dair özlemle de iç içe geçer. Sartre’a göre, bu özlem, insanların kaçınılmaz kaderidir. Çünkü insanlar her seçimde anlam ararken, bu anlamın geçici olduğunu da bilirler. Hiçbir seçim insanı tamamen tatmin etmez. Hiçbir karar tamamen doğru ya da yanlış değildir. İnsan bu belirsizlik içinde kendi varoluşunu oluşturmaya çalışırken bir yandan da sınırsız özgürlüğünün yüküyle boğuşmaktadır.
İnsanın kendi varoluşunu şekillendirme çabası Sartre’ın felsefesinin merkezindedir. Bu oluşturma süreci insanı sürekli olarak bir seçim yapmaya zorlar. Ancak bu seçimler sadece bireysel değil aynı zamanda evrensel anlamlar da taşır. Sartre, insanın sadece kendi varoluşunu biçimlendirmediğini, aynı zamanda tüm insanlığın varoluşu için bir model sunduğunu belirtir. Bu sorumluluk insanı derin bir varoluşsal kaygıya sürükler. Çünkü insan her an, her kararla, sadece kendi hayatını değil aynı zamanda tüm insanlığın geleceğini de etkileyen bir karar veriyormuş gibi hisseder.
Sartre’ın varoluşçuluğunda insanın karmaşası buradan gelir: Seçimlerin ağırlığı ve bu seçimlerin getirdiği kaçınılmaz sorumluluk. Bu karmaşa, insanın kendi özüne dönme çabasıyla derinleşir. Ve bu çaba, bitmeyen bir arayışın, bitmeyen bir sorgulamanın ve her adımda daha da ağırlaşan bir özgürlük yükünün izlerini taşır.
