Hayati Esen
Son yıllarda Yapay Zeka (YZ) teknolojilerinin gelişimi, yaşamın birçok alanında devrim niteliğinde değişiklikler yaratmaya başladı. İşe alım süreçlerinden kişisel asistanlara, sohbet robotlarından sosyal medya düzenlemelerine kadar uzanan geniş bir yelpazede bu teknolojinin etkileri görülüyor. Ancak, yapay zekanın bu hızlı yükselişi beraberinde bazı temel soruları da getiriyor: YZ, insanın yerini alabilir mi? Liyakat temelli bir sistem kurulabilir mi? Yoksa yine insani faktörler, teknolojinin sınırlamalarını aşmak için mi gerekecek?
Liyakat ve Yapay Zeka: Gerçekten Mümkün mü?
Yapay zekanın işe alım süreçlerinde kullanımı, sıkça dile getirilen bir konu. İdeal olarak, YZ sayesinde işe alımda daha liyakatli bir sistem kurulabileceği düşünülebilir. Duygusal faktörler devreden çıktığında, nepotizm gibi olumsuzlukların önüne geçilebileceği savunuluyor. Ancak bu noktada gözden kaçırılmaması gereken çok önemli bir mesele var: YZ’nin karar verme süreci, büyük oranda işlenmiş verilere dayanır. Bu veriler ise geçmişten gelen insani önyargılarla dolu olabilir.
Örneğin, üst düzey yönetici pozisyonlarına atanmış kişilerin çoğunun erkek olduğu bir veri seti ile YZ, benzer profildeki kişileri önermeye devam edebilir. Bu durum, liyakat adına beklenen adaletin sağlanmasını engelleyebilir ve sistemde var olan önyargıları pekiştirebilir. Amazon’un birkaç yıl önce bu tür bir YZ tabanlı işe alım sistemini test edip sonrasında vazgeçmesi, veriye dayalı önyargıların yaratabileceği sorunların bir göstergesiydi. Sonuç olarak, YZ’nin işe alımda asistan olarak kullanılması faydalı olabilir; ancak, son kararın insanda olması gerekliliği henüz aşılmış değil.
Yapay zekanın henüz aşılamayan diğer bir sınırı ise kriz yönetimi ve insani reflekslerdir. Kriz anlarında sezgiler ve deneyimle şekillenen insan refleksleri, makinenin mekanik düşünme kapasitesinden çok daha etkili olabilir. Bu nedenle, özellikle yaratıcı veya stratejik kararlar gerektiren alanlarda insan faktörü kritik önemini korumaya devam ediyor.
Ayrıca, insana özgü duyguların robotlar veya YZ tarafından simüle edilmesi de günümüz teknolojisi için henüz sınırlı. Örneğin, sohbet robotları ve yapay zekaya dayalı arkadaşlık uygulamaları giderek yaygınlaşıyor. Ancak ilişkilerin temelini oluşturan karmaşık duygusal süreçleri simüle etmek, yapay zeka için hala ciddi bir meydan okuma.
Sosyal Meslekler ve Yapay Zekanın Geleceği
YZ’nin en erken dönemde etkisini göstereceği meslekler genellikle monoton ve tekrarlayan işlerden oluşuyor. Veri girişi, basit metin yazarlığı veya bazı dil çevirileri gibi görevler, YZ’nin kolayca üstesinden gelebileceği işler arasında. Ancak, gazetecilik veya öğretim gibi sosyal meslekler için aynı durum geçerli değil. Bu mesleklerde insani dokunuşun, eleştirel düşüncenin ve yaratıcı sentez yapabilme yetisinin yerini yapay zekanın alması oldukça zor görünüyor.
Özellikle dijital çağın bilgi bombardımanında, doğru bilgiyi filtreleyerek sunabilen uzman gazetecilere ve eğitimde rehberlik sağlayan öğretim üyelerine ihtiyaç devam edecek. Dijital dönüşüm süreci, bilgiye ulaşımı kolaylaştırmış olsa da, doğru bilginin ayıklanması ve analiz edilmesi hala insan becerileri gerektiren bir süreçtir.
Yapay Zekanın Gündelik Hayattaki Yeri
Elon Musk gibi isimlerin önderliğinde robotlar ve YZ tabanlı sistemler, gündelik hayatın daha fazla parçası haline gelmeye başladı. Kendi kendine park eden arabalar, ev işlerini üstlenen robotlar veya sanal sohbet asistanları, artık bilim kurgu filmlerinden çıkıp gerçeğin bir parçası olma yolunda ilerliyor. Ancak burada da aşılması gereken önemli teknik engeller var. Örneğin, bir robotun basit bir hareketi gerçekleştirmesi bile, insan için sezgisel ve kolay olanın çok ötesinde bir mühendislik gerektirebiliyor.
Siber Güvenlik ve Veri Gizliliği: Büyük Resim
YZ’nin hızla ilerlemesiyle birlikte siber güvenlik ve veri gizliliği de büyük önem kazanıyor. Kişisel verilerin korunması ve dijital dünyada güvenliğin sağlanması artık sadece bireylerin değil, devletlerin ve uluslararası kurumların da sorumluluğu haline geldi. Özellikle veri sızıntıları ve çevrim içi platformlarda yaşanan güvenlik ihlalleri, büyük ölçüde kamusal otoritelerin düzenlemeleriyle çözülebilir.
Bireysel olarak da siber güvenlik önlemleri almanın gerekliliği ortadadır. İki aşamalı doğrulama veya şifreli iletişim gibi basit önlemler, dijital dünyada büyük farklar yaratabilir. Ancak genel olarak tüm platformların yasaklanması gibi sert önlemler, sorunun köküne inmektense, yalnızca geçici çözümler sunar.
Yapay zeka ve insan etkileşiminin geleceği birlikte çalışmaya dayanıyor. YZ, insanlara asistanlık yaparak verimliliği artırabilir, ancak insan yaratıcılığı ve eleştirel düşünme yetisi, teknolojinin ötesinde bir değer taşır. Gelecek yıllarda daha fazla YZ tabanlı çözümler hayatımızın parçası olacak, ancak insana özgü dokunuşun yerini hiçbir zaman tam anlamıyla almayacak.
Özellikle Türkiye’de, bu alanda yetişmiş nitelikli insan kaynağı ve yapılacak doğru hamlelerle hem teknolojiyi daha etkili kullanabilir hem de dijital dünyada güvenli bir ortam oluşturabiliriz. Yapılması gereken, insan unsurunu ihmal etmeden, teknolojiyi daha iyi kullanmanın yollarını aramaktır.
