editor
1492’de Kristof Kolomb’un Atlantik Okyanusu’nu geçmesinin ardından İspanya ve diğer Avrupa ülkeleri, Batı Yarımküre’nin büyük bir kısmını sömürgeleştiren geniş çaplı kolonizasyon faaliyetlerine giriştiler. Ancak, Kuzey Amerika’ya ilk ulaşan Avrupalılar onlar değildi. 9. ve 10. yüzyıllarda İzlanda ve Grönland’da yerleşim kuran Vikingler, M.S. 1000 civarında Kanada’nın Newfoundland bölgesine ulaştılar. Burada L’anse aux Meadows adında bir ileri karakol inşa ettiler ve kuzeydoğu Kuzey Amerika’nın diğer bölgelerini keşfetmek için bu karakolu kullandılar. Tarihi kayıtlar, Vikinglerin günümüzde New Brunswick eyaleti olan bölgede “Hop” adında bir başka ileri karakol daha kurduklarını göstermektedir.
Ancak Vikingler, 1492’den sonra Avrupalıların yaptığı gibi Kuzey Amerika’yı geniş çaplı bir şekilde sömürgeleştirmediler. Peki, Vikingler neden Kuzey Amerika’yı kolonize etmediler?
Kısaca, Vikinglerin ileri karakollarını kolonilere dönüştürmek isteyip istemedikleri belirsizdir ve Vikinglerin kurdukları ileri karakollar, Yerli Amerikalılarla yaşanan çatışmalar sırasında oldukça seyrek nüfusluydu. Bu da onları bölgeyi tamamen terk etmeye yöneltti. Bunun yanı sıra, zorlu okyanus rotası ve o dönemde hem Avrupa hem de Kuzey Amerika’daki kentleşme düzeyi gibi diğer faktörler de rol oynadı.
Vikingler Kuzey Amerika’yı Kolonileştirmeyi İstedi mi?
Vikinglerin Kuzey Amerika’yı kolonileştirme konusunda fazla ilgi göstermediğini söyleyen Parks Canada’dan kıdemli arkeolog Birgitta Wallace, Live Science’a gönderdiği e-postada şu açıklamayı yaptı: “Norse halkı bu dönemde Kuzey Amerika’yı kolonize etmekle ilgilenmiyordu çünkü Grönland kolonisi henüz yeniydi, genişliyordu fakat hala çok küçüktü.” Vikingler Newfoundland’ın güneyinde “Vínland” adını verdikleri bir bölgede keşfe çıktıklarında, daha çok doğal kaynaklar bulma amacı güdüyorlardı. Wallace, “Gerçek ilgileri, yeni Grönland kolonisinin ihtiyaçlarını karşılayabilecek kaynakları bulmaktı,” dedi ve Vínland’ın keşfedildiğini ve potansiyel kaynaklar sunduğunu belirtti.
Smithsonian Enstitüsü’nden Vikingler üzerine uzmanlaşmış araştırma görevlisi Kevin P. Smith ise farklı bir görüş bildirdi. Norse metinlerinin, “11. yüzyılın ilk on yıllarında Vínland olarak bilinen bölgede bir koloni kurma isteği olduğunu” gösterdiğini ifade etti. Metinler, bazı Vikinglerin, Grönland kolonisinin kurucusunun “ikinci oğulları” için kendi liderlik yapabilecekleri alanlar yaratma fırsatları sunduğunu düşündüklerini belirtti.
Newfoundland’daki Memorial Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olan Christopher Crocker, Vikinglerin Kuzey Amerika’da kalıcı yerleşimler kurmak isteyip istemediklerini kanıtlayacak yeterli delilin bulunmadığını söyledi. Crocker, “Uzun vadeli ya da kalıcı yerleşimler kurmak ve bu bölgede ekonomik ve politik kontrol sağlamak gibi bir amaç taşıyıp taşımadıkları, elimizdeki kanıtlar ışığında net değildir,” dedi.
Kuzey Amerika’daki Yenilgiler
Smith, Ortaçağ Norse destanlarının, Vikinglerin Vínland’da koloni kurma girişimlerini terk etme sebebinin, bölgede zaten kendilerinden çok daha fazla insanın bulunması olduğunu “açıkça” belirttiğini söyledi. Vikingler, Kuzey Amerika’nın Yerli halklarıyla temas kurduklarında çatışma hızla patlak verdi. “Erik the Red’in Destanı,” Vikingler ile Yerli halklar arasında yaşanan bir çatışmayı ve birkaç Viking’in öldüğü bu karşılaşmanın ardından Vikinglerin gemilere dönmek zorunda kaldığını anlatır. Destanda, Vikinglerin “toprak iyi ve seçkin olsa da, orada yaşayanların sürekli savaş ve korku yaratacağı düşüncesiyle kendi topraklarına [Grönland] geri dönmeye karar verdikleri” belirtilmektedir.
Smith’e göre, “Kuzey Amerika’da koloni kurmaya çalışan Vikingler, yenilgiye uğradılar ve mükemmel kolonileşme şartlarına sahip olan bu topraklarda kalıcı bir koloni kurmanın mümkün olmadığını gördüler.”
Yeterince Viking Yoktu
Grönland’da yaşayan Vikinglerin sayısı oldukça azdı ve toplam Viking nüfusu da görece küçük bir rakamdı. Oslo Üniversitesi Kültürel Tarih Müzesi’nde Viking gemi koleksiyonunun küratörü olan Jan Bill, Viking Çağı’nın sonlarında İskandinav ülkelerinin toplam nüfusunun muhtemelen bir milyondan az olduğunu belirtti. Wallace ise, Grönland’ın başlangıçta “sadece 400-500 kişilik bir nüfusa sahip olduğunu” ve zirve noktasında (yaklaşık M.S. 1300) en fazla 2000-3000 kişiye ulaştığını ifade etti.
Vínland’a yerleşen Yerli nüfusun toplam sayısı ise belirsiz olmakla birlikte, çok daha fazla olduğu kesindir. American Antiquity dergisinde 2010 yılında yayımlanan bir makaleye göre, 1500 civarında Doğu Kuzey Amerika’daki Yerli nüfusu 500,000 ila 2.6 milyon arasında tahmin edilmektedir.
Kuzey Atlantik Rotalarının Zorluğu
Vikinglerin kullandığı Kuzey Atlantik rotası da bir engel oluşturuyordu. “Göreceli olarak, Kuzey Atlantik’in soğuğu ve fırtınaları, güneydeki daha elverişli koşullara kıyasla bu denizi daha büyük bir engel haline getirdi,” dedi Bill. Ayrıca, Vínland ile Grönland arasındaki mesafe de büyük bir sorun teşkil ediyordu. Rooms Provincial Museum’da küratör olan Kevin McAleese, “Grönland, ticaret mallarını Avrupa’ya ulaştırma anlamında haftalarca uzaktaydı ve bu durum ticaret ağı işletmeyi zorlaştırıyordu” dedi.
Diğer Engeller ve Sorunlar
Kolomb’un seyahatlerinin ardından Batı Yarımküre’yi etkileyen çeşitli salgınlar, Yerli Amerikan nüfuslarını kırarak Avrupalı kolonicilerin toprak ve doğal kaynaklara el koymasını kolaylaştırdı. 2009 yılında Dr. William Agger ve Herbert Maschner tarafından yayımlanan bir makalede, Vikinglerin hastalıklarının Kuzey Kutbu’ndaki “Dorset” halkı arasında bir salgına yol açmış olabileceği, ancak bu salgının Kuzey Amerika geneline yayılmadığı öne sürülmektedir.
Ayrıca, Vikingler arasında Kuzey Amerika’ya yapılan seyahatlerde iç çatışmalar da yaşanmıştır. McAleese, Erik the Red’in Destanı’nda din, seyahat yönleri ve Yerli halklarla savaşma taktikleri üzerine anlaşmazlıkların anlatıldığını söyledi. Tüm bu sorunlarla karşı karşıya kalan Vikingler, L’Anse Aux Meadows’daki yerleşimlerini yaklaşık yirmi yıl sonra terk etmiş olabilirler. Sonuç olarak, Vikinglerin Kuzey Amerika’yı kolonize etme umutları “çok uzak bir köprü” olarak kalmıştır.
