Muhammed Işık
Neşet Ertaş sadece bir halk ozanı değil, Anadolu’nun derinliklerinden yükselen bir ses, insanın varoluş yolculuğunun ve toplumsal mücadelesinin savunucusudur. Türkülerindeki her nota, her kelime bir insanlık mücadelesinin izlerini taşır; hem bireyin hem de toplumun varoluş mücadelesinin sesidir. İnsan hakları sadece soyut hukuk normlarıyla değil, bireyin günlük yaşamındaki, arayışındaki ve varoluşundaki gerçeğe dokunarak da şekillenir. Ertaş’ın müziğinde bu evrensel insan değerleri derinlemesine vurgulanır; insan onuru, eşitlik, özgürlük ve adalet her zaman ön plandadır.
Ertaş’ın “yaratılanı severim, Yaradan’dan ötürü” inancı, bir insanlık anlayışının özüdür. Bu anlayış, yalnızca dinsel bir öğretiyi değil, aynı zamanda tüm insanlara saygı ve sevgiye dayanan evrensel bir etik anlayışını da temsil eder. Bu anlayış, bir yandan bireysel hak ve özgürlükleri savunurken, diğer yandan toplumsal eşitlik ve dayanışma fikrini yüceltir. Ertaş’ın müziğinde, ezilenlerin sesi, sevginin özgürlüğü ve eşitlik arzusu bir arada ele alınır. Bu açıdan Neşet Ertaş, bir halk ozanı olmanın ötesinde, evrensel bir insan idealinin sesini duyurur.
Ertaş’ın incelemeye değer bulduğum “Benim Yurdum” albümü, yalnızca bir kültürel mirası yansıtmaktan çok daha fazlasını ifade ediyor. Albümdeki türkülerin her biri, kişinin kendisi, çevresi ve yaratıcısı ile ilişkisini derinden sorguluyor. Özellikle seçtiğim “İnsanoğlu”, “Bilebilseydi”, “Ruhum Ben” ve “Çıkar mı Çıkar” gibi seslendirdiği türküler, insan haklarının temeli olan sevgi, adalet, bilgi ve empatiyi vurguluyor. Bu şarkıların her biri, kişinin kişisel dünyasına, toplumun adalet arayışına ve bireysel sorumluluğa ışık tutan felsefi bir metin gibidir. İnsan hakları, soyut bir kavram olmanın ötesinde, bu türkülerde somut bir hâl alıyor ve bireylerin toplumsal yapılarla ilişkilerinde karşılaştıkları zorluklar ve çözüm arayışlarıyla şekilleniyor.
Neşet Ertaş’ın eserleri, insanları ruhsal yolculuklarında yönlendirirken aynı zamanda toplumsal farkındalığı da teşvik eder. Bireysel sorumluluk, toplumsal eşitlik ve dayanışma gibi temaları türkülerinde derinlemesine işleyen Neşet Ertaş, dinleyiciyi hem derinliklerden hem de dışarıdan gelen bir değişim sürecinin içinde olmaya davet eder. Bu bakımdan Neşet Ertaş, türküleriyle halk müziğinin ötesine geçerek bir insanlık manifestosu oluşturur; her bir bireyi kendi varoluş mücadelesinde daha bilinçli ve duyarlı olmaya çağırır. Neşet Ertaş’ın türkülerinde yankılanan her kelime, insan haklarının evrensel değerleriyle harmanlanmış, adalet, eşitlik ve özgürlüğün savunusu haline gelmiştir. Müziği yalnızca kültürel bir miras değil, aynı zamanda insanlığın ortak haklarını savunmanın bir yolu, bir dilidir. Dolayısıyla Neşet Ertaş’ın türküleri, hem bireysel hem de toplumsal sorumluluklarımızı hatırlatan, insanlık adına bir çağrıdır.
Neşet Ertaş’ın “İnsanoğlu” Eserinde Doğa, Adalet ve Vicdan
İlk inceleyeceğimiz türkü Neşet Ertaş’ın “İnsanoğlu” adlı eseridir. Bu eser, insan varoluşunu, davranışlarını ve eylemlerinin sonuçlarını derinlemesine sorgulamaktadır. Sözleri Muharrem Ertaş’a ait olan eser, hem evrensel ahlaki değerleri hem de insan hakları konusunda güçlü mesajlar içermektedir. Neşet Ertaş’ın “Can yakıp da kalp kırma da insanoğlu” sözü, insanın başkalarına zarar verme eğilimini sorgularken, bireyler arasındaki ilişkilerin temelinde saygı ve şefkatin yattığını hatırlatmaktadır. Bu söz sadece bir nasihat değil, aynı zamanda insan haklarının en temel ilkelerinden birini yansıtan bir çağrıdır. İnsan haklarının özü, her bireyin onuruna saygı göstermektir. Ertaş, türkülerinde bu ilkeyi vurgularken, hiç kimsenin üstün olmadığı ve her canlının eşit olduğu gerçeğini işler. İnsanlar, statüleri ne olursa olsun, özünde onurludur ve bu onur herkese eşit olarak tanınmış bir haktır. Neşet Ertaş’ın müziği, bu evrensel anlayışı bir yaşam felsefesi olarak dinleyicilerine sunar.
Türkülerindeki derin anlamlardan biri de insanların hayatın geçici olduğunu unutmamaları gerektiğidir. “Gülbenzi”nin solması, bir gün her şeyin geçici olduğunu ve bu nedenle kibrin ve üstünlük iddialarının anlamsız olduğunu hatırlatan bir imgedir. Bu imge, insan hakları açısından önemli bir mesaj taşır: Bireylerin değerleri, gücü veya statüsü ne olursa olsun, her insan eşit derecede değerlidir. Hayatın geçici olması, insanları birbirlerine karşı daha adil ve saygılı olmaya teşvik eder. Ertaş, türkülerinde zamanın geçiciliğini vurgulayarak, bireylere birbirlerinin haklarına ve onuruna duydukları saygıyı hatırlatır. Bu, insan hakları anlayışında her bireyin eşit değerde olduğu ve bunun her zaman korunması gereken bir ilke olduğu mesajını verir.
“Her canlının kalbi Allah’a bağlı / Herkes ettiğini bulacak bir gün” dizeleri, eylemlerimizin sonuçlarının her zaman bize geri döneceğini ifade eder. Bu düşünce insan hakları açısından büyük bir anlam taşır. Bireylerin topluma karşı sorumlulukları vardır ve eylemlerinin sonuçlarına katlanmaları gerektiği hatırlatılır. İnsan hakları sadece yasal haklar kümesi değil, aynı zamanda bireylerin birbirlerine ve topluma karşı etik ve ahlaki sorumluluklarını da içerir. Ertaş, “herkes ettiğini bulacak” dediğinde sadece ahlaki bir gerçekliği değil, aynı zamanda toplumsal adaletin gerekliliğini de vurgular. Eylemlerin ve kararların sorumluluğu bireylerdedir ve adaletin sağlanması için herkesin bu sorumluluğu kabul etmesi gerekir. Adalet, Neşet Ertaş’ın türkülerinde her zaman önemli bir yer tutar. Ancak bu adalet sadece ilahi bir bağlamda değil, günlük yaşamda da olmalıdır. Adil bir dünya, insanların birbirine zarar vermemesiyle değil, aynı zamanda hakları aktif olarak koruyup savunmasıyla da mümkündür. Ertaş, bir anlamda dinleyicilerini sadece bireysel haklarına değil, aynı zamanda başkalarının haklarına da saygı göstererek yaşamaya çağırmaktadır. Adalet hem bireysel hem de toplumsal bir sorumluluktur; Ertaş, her bireye bu sorumluluğu hatırlatarak bir nevi insanlık manifestosu sunmaktadır.
Neşet Ertaş’ın “Görmüyon mu gökte de parlayan günü? / Hangi güç soldurur onun rengini?” dizeleri, doğanın gücünü ve insan yaşamındaki yerini yücelten bir övgüdür. Bu dizeler, doğanın insana sunduğu yaşam kaynağının gücüne dair bilgelik taşır. Aynı zamanda çevre hakkıyla ilişkilendirilebilecek bir çağrıdır. Çevre hakkı, insan haklarının ayrılmaz bir parçasıdır çünkü sağlıklı bir çevre olmadan diğer temel hak ve özgürlüklerden yararlanmak mümkün değildir. İnsanların sağlıklı bir şekilde yaşaması, gelişmesi ve haklarını tam olarak kullanabilmesi için doğanın varlığı elzemdir. Ertaş, çevreyi korumanın insan onurunu korumak kadar önemli olduğunu vurgulayarak, doğanın renklerini soldurabilecek hiçbir gücün olmadığını söyler. İnsan hakları, doğayla iç içe geçmiş, çevreye duyarlı bir yaşam anlayışını gerektirir. Ertaş’ın sözleri, çevreye karşı sorumluluğun da bir insan görevi olduğunu gösterir.
“Garibim ölmeden de kendini tanı / Unutma o Hakk’ı, atma vicdanı” dizeleri, insanın kişisel yolculuğunu ve vicdanını dinlemesini öğütlüyor. Bireyin kendisiyle yüzleşmesi ve vicdanını dinlemesi gerekiyor. İnsan hakları perspektifinden bakıldığında bu dizeler, bireyin hem kendi haklarını hem de başkalarının haklarını tanıma sorumluluğunu ortaya koyuyor. Kendini bilmek, yalnızca bireyin kimliğini değil, toplumdaki rolünü ve başkalarının haklarına saygıyı da içeren bir farkındalığı gerektirir. Adalet ve merhametin temeli olan vicdan, insan hakları ihlalleri karşısında manevi bir pusula görevi görür. Birey vicdanını görmezden gelerek başkalarının haklarına zarar verebilir; ancak vicdanını dinlediğinde her birey kendini ve toplumu doğru yöne yönlendirebilir. Ertaş, bu dizeleriyle insanlara yalnızca kendine değil başkalarına karşı da sorumlu olma bilincini hatırlatıyor.
Neşet Ertaş’ın “İnsanoğlu” türküsünde dile getirdiği evrensel değerler, insan haklarıyla derinden bağlantılıdır. İnsanların geçici birer misafir olduğuna dikkat çekerken, diğer yandan insan onuruna saygı, adalet ve sorumluluk gibi kavramların önemini vurgular. İnsanlar, dünyada geçirdikleri bu kısa yolculukta, kendilerine ve çevrelerine zarar vermeden, haklara saygılı bir hayat sürmelidir. Ertaş, bu türküyle insan haklarının sadece yasal bir çerçeve olmadığını, aynı zamanda bir yaşam felsefesi olduğunu hatırlatır. Her birey, insan haklarını bir yaşam felsefesi olarak içselleştirmeli ve hem kendileri hem de başkaları için adalet ve eşitlik aramalıdır. Neşet Ertaş’ın türkülerindeki derinlik, sadece bireysel hakların korunmasından fazlasını ifade eder. Bu türküler, insanın kendisi ve çevresiyle olan ilişkisini sorgulayan ve daha bilinçli, daha adil ve daha şefkatli bir hayat yaşamanın yollarını gösteren bir yol haritasıdır. İnsan hakları, toplumların yaşam biçimine kattığı bir kültür ve değer haline gelmelidir. Bu anlamda Ertaş, sadece bir halk ozanı değil, aynı zamanda insan hakları evrensel değerlerinin de sesidir. Sözleri halk müziği geleneğini aşarak, insan olmanın derin anlamını sorgulayan, insani değerleri yücelten ve bu değerleri günlük yaşamda bir katma değer haline getirmeye çağıran felsefi bir manifesto olarak karşımıza çıkıyor.
Neşet Ertaş’ın “Bilebilseydi” Eserinde Öz Farkındalık ve İnsan Hakları
Neşet Ertaş’ın Benim Yurdum albümünde yer alan “Bilebilseydi” türküsü, insanın kendi varoluşunu, doğayı ve çevresini anlama gerekliliğine dair derin bir sorgulama sunuyor. Bu türkü, insanların kendisiyle barışık olduğu, toplumsal barışın, adaletin ve sevginin hâkim olacağı bir geleceğe dair umut dolu bir gelecek tasavvuru yansıtıyor. Bir halk ozanı olarak Ertaş, sadece birey için değil, tüm toplum için insanın öz farkındalık kazanmasının ne kadar önemli olduğunu anlamamız gerektiğini hatırlatıyor. İnsan haklarının temelinin ancak bireyin kendini bilmesi ve saygı duymasıyla atılabileceği mesajı, bu türkünün sözlerinde derinlemesine işleniyor. Türkünün ilk kıtasında yer alan “İnsanlar kendini bilebilseydi” ifadesi, bireyin öz farkındalığının insan haklarını ve toplumsal adaleti sağlamada kritik bir rol oynadığını vurguluyor. Ertaş, bir insanın kendini bilmeden başkalarının haklarına saygı göstermesinin imkânsız olduğunu belirtiyor. Kendi değerini ve onurunu bilen insan, başkalarının haklarını da aynı saygıyla kabul eder. Bu farkındalık, bireyin hem kendi kişisel haklarını hem de toplumun bütününe karşı sorumluluklarını anlamasını sağlar. İnsan hakları yalnızca bir toplumsal sözleşme veya yasal bir metin değil, aynı zamanda her bireyin kendini tanımasını ve davranışlarını buna göre şekillendirmesini gerektiren bir felsefedir.
“Dünyada haksızlık kavga olmazdı” dizeleri bu farkındalığın toplumsal sonuçlarını açıkça göstermektedir. Adaletsizlik genellikle bireylerin veya toplumların birbirlerinin haklarını görmezden gelmesinden kaynaklanır. Ertaş burada insan haklarına dayalı bir yaşam felsefesinin benimsenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. İnsanlar kendilerini ve başkalarını eşit derecede değerli görürlerse toplumda ayrımcılığın, baskının ve çatışmanın yerini adalet, barış ve huzur alır. Bu anlayış sadece bireyler arasındaki ilişkilere değil, aynı zamanda tüm toplumun kolektif yaşamına da uygulanır. Neşet Ertaş toplumların barış ve adalete ulaşabilmesi için her bireyin öz farkındalığa sahip olması gerektiğini vurgulamaktadır.
Türkünün son kıtasındaki ““Tüm canların Hak olduğunu bilmese / Hakkın aşkı yüreğine dolmasa” dizeleri bize insanların ve tüm canlıların Yaratıcı’dan gelen ilahi bir birlik içinde olduğunu hatırlatmaktadır. Buradaki tema insan haklarının evrenselliği ile örtüşmektedir. İnsan hakları belirli bir kültüre veya topluma özgü değil, tüm insanlığa ait doğuştan gelen haklardır. Ertaş bu fikri, insanın kalbini ilahi aşkla doldurmak ve bu bilinci tüm varlıklarla uyum içinde yaşamak olarak sunar. Bu bağlamda, insan hakları yalnızca bireysel haklar kümesi değil, evrensel sevgi, hakikat ve adaletin bir tezahürüdür.
Ertaş’ın “Bilebilseydi” türküsü, insanların kendilerini ve çevrelerini tanımaları için bir çağrıdır. Bu çağrı, bireylerin hem kendi varoluşlarına hem de başkalarının haklarına duydukları saygıyı pekiştiren bir mesaj taşır. Türküdeki her bir kıta, insan hakları ve doğayla uyumlu bir yaşam felsefesini desteklerken, bu yaşamın nasıl şekillendirilmesi gerektiğine dair önemli dersler içerir. Ertaş, insanların sadece kendilerini değil, tüm çevrelerini de hesaba katarak hareket etmeleri gerektiğini vurgular. İnsanlar kendilerini gerçekten tanıyabilselerdi, dünya adaletsizlikten, çatışmadan ve doğanın tahribatından uzak bir yer olabilirdi. Ertaş’ın sazıyla ve sözleriyle verdiği en derin derslerden biri budur. Her bireyin hem kendine hem de başkalarına saygı duyduğu bir dünya insanlık için mümkündür; Bu ancak öz farkındalık ve insan haklarının içselleştirilmesiyle başarılabilir.
