editor
Son günlerde Türkiye siyasetinde “cunta” ve “darbe” kavramları yeniden tartışma konusu hâline geldi.
Siyasetçilerin karşılıklı suçlamalarında, sosyal medyada dolaşıma sokulan söylemlerde ve bazı gazetecilerin analizlerinde bu kelimeler, sadece geçmişin değil, bugünün de bir korkusu ya da tehdidi olarak sıkça anılır oldu. Türkiye’nin demokratik hafızasında derin yaralar açan 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e, 28 Şubat’tan 15 Temmuz’a uzanan darbe silsilesi, yalnızca tarih kitaplarında kalmadı; kolektif bilinçte hâlâ diri, hâlâ tedirgin edici. Tam da bu atmosferde, Mor ve Ötesi’nin yıllar önce yazdığı “Darbe” şarkısı, geçmişi anımsatmakla kalmıyor; bugünün ruh hâlini de aydınlatıyor. Müzikal bir eser olarak değil, politik bir bellek taşıyıcısı olarak şarkıya yeniden kulak vermek gerekiyor.
Demokrasi, Hafıza ve Karanlıkla Hesaplaşma
2006 yılında yayımlanan Büyük Düşler albümünün en çarpıcı şarkılarından biri olan “Darbe”, Mor ve Ötesi’nin müzikal çizgisinin ötesine geçen, açık bir politik metin olarak karşımıza çıkar. Yalnızca müziğiyle değil, sözleriyle de Türkiye’nin yakın tarihine, özellikle de askerî müdahalelere, sivil iradeye yönelik vesayetçi anlayışlara ve toplumsal hafızadaki kırılmalara güçlü bir gönderme yapar.
“Bir sabaha karşıydı, her yer sessizdi” dizeleriyle açılan şarkı, yalnızca bir zaman dilimini değil, Türkiye’nin kolektif hafızasında derin izler bırakan 12 Eylül ya da 28 Şubat gibi müdahaleleri anımsatır. Buradaki “sessizlik”, yalnızca fiziki bir durumu değil, toplumun bastırılmışlığını, korkuyla örülmüş suskunluğunu da temsil eder.
“Radyo televizyon sustu, gazeteler susturuldu” dizesiyle devam eden yapı, darbe dönemlerinde yaşanan medya sansürünü ve kontrolünü açıkça eleştirir. Bu, yalnızca geçmişin değil, bugünün de meselesidir; zira medya üzerindeki baskılar, biçim değiştirerek günümüzde de sürmektedir.
Sivil İradeye Karşı Askerî Vesayet
“Darbe” şarkısında dile getirilen en güçlü alt metinlerden biri, halkın seçtiği yöneticilerin askerî ya da bürokratik müdahalelerle işlevsiz hâle getirilmesidir. “Halk sustu, lider susturuldu” sözü, Türkiye’de Demokrasinin sık sık dış müdahalelerle kesintiye uğratıldığını vurgular.
Burada Mor ve Ötesi, doğrudan bir taraf belirtmektense, darbeye maruz kalan her kesim adına konuşur. Bu, onları tek bir politik görüşe angaje olmaktan çıkarıp, demokrasiye inanan tüm toplumsal katmanlara hitap eden bir anlatıya taşır.
Melankoli ve Direniş Arasında
Müzikal anlamda da “Darbe”, Mor ve Ötesi’nin karakteristik melankolik tonu ile politik öfkeyi buluşturur. Bu çelişki, aslında Türkiye’nin demokratik geçmişindeki tutarsızlıkları ve hesaplaşılmamış travmaların yarattığı duygusal iklimi temsil eder.
Söz konusu şarkı, protest bir şarkı olmaktan çok daha fazlasıdır: bir uyarı, bir tanıklık ve bir çağrıdır. Tanıklıktır; çünkü yaşanmışlıkları kayda geçirir. Uyarıdır; çünkü yeniden yaşanabileceğine dair bir endişeyi taşır. Çağrıdır; çünkü demokrasiye, özgürlüğe ve sivil iradeye sahip çıkma çağrısıdır.
