Yavuz Demir
Üçüncü yılına giren Rusya-Ukrayna Savaşı, çatışmanın sadece cephelerde değil, diplomasi masasında da sürdüğünü gösteriyor. Son günlerde yaşanan gelişmeler, savaşın seyrinde köklü bir kırılma anına işaret ediyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ön koşulsuz müzakerelere hazır olduklarını ilan etmesi ve görüşmelerin İstanbul’da başlaması çağrısı, yeni bir sürecin kapısını araladı. Bu çağrı sadece diplomatik bir manevra değil, aynı zamanda Rusya’nın giderek artan baskıyı hissedip zaman kazanmaya çalıştığının da göstergesi.
İstanbul’un Diplomatik Rolü: Türkiye Aracılığı Güçleniyor
2022 yılının başlarında Türkiye, iki taraf arasında ciddi bir müzakere süreci başlatmış ancak Batılı güçlerin özellikle İngiltere ve ABD’nin sürece mesafeli yaklaşımı nedeniyle bu çaba sonuçsuz kalmıştı. Bugünse yeniden İstanbul’un adı geçiyor. Hem Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Putin ile telefon görüşmeleri, hem de Kremlin’in İstanbul’u önermesi, Türkiye’nin diplomatik pozisyonunu yeniden güçlendirdiğini gösteriyor. İstanbul, tekrar küresel diplomasinin merkezlerinden biri olmaya hazırlanıyor.
Amerika’nın Tutumu: Trump’ın Hesapları, Biden’ın Gölgesi
Trump, göreve gelmeden önce bu savaşı 24 saat içinde bitireceğini iddia etmişti. Ancak gelinen noktada savaş devam ediyor ve Trump da artık Putin’e karşı daha eleştirel bir tonda konuşuyor. Bu dönüşüm, Amerika’nın pozisyonunun yeniden Avrupa ile hizalanmaya başladığına işaret ediyor. Özellikle Trump’ın Ukrayna lideri Zelenski ile olan ilişkisini düzeltme hamleleri, ABD’nin yeniden daha aktif bir arabulucu olma arzusunu gösteriyor.
Avrupa ise bu süreçte daha kararlı. Kimi AB ülkelerinin Kiev ziyaretleri ve Putin’e ateşkes çağrıları, kıtanın savaşın genişlemesinden duyduğu kaygının açık bir göstergesi. Avrupa, Rusya’nın işgal ettiği topraklara dair olası bir fiili meşruiyet kazanımının, ileride başka ülkelerde de emsal oluşturabileceğinden endişeli.
Ateşkes Tartışması: Putin Ne İstiyor?
Putin’in İstanbul’da barış görüşmeleri çağrısı, yüzeyde uzlaşmacı bir hamle gibi görünse de alt metninde zaman kazanma arzusu yatıyor. 30 günlük ön koşulsuz ateşkes çağrısını doğrudan kabul etmeyen Kremlin, müzakerelerle süreci oyalayarak sahadaki askeri durumunu tahkim etmeye çalışıyor. Ancak bu kez uluslararası baskı daha fazla ve Rusya’nın üzerindeki diplomatik çevre daralıyor.
Masadaki Başlıklar: Toprak, NATO ve Tarafsızlık
Taraflar 15 Mayıs’ta masaya oturursa, ilk gündem maddeleri açık: Rusya’nın fiilen kontrol ettiği Ukrayna topraklarının statüsü, Ukrayna’nın NATO üyeliği ihtimali ve tarafsızlık garantileri. Ukrayna, Rusya’nın işgal ettiği %20’lik bölgeyi hukuken tanımayacağını, bu toprakların iadesi için mücadeleyi sürdüreceğini net biçimde ifade ediyor. Buna karşılık Rusya, bu bölgelerin kontrolünü kalıcılaştırmak istiyor ve Ukrayna’nın NATO’ya girmemesini şart koşuyor.
NATO üyeliği konusuysa artık sembolik. ABD ve Avrupa’nın da bu üyeliği ciddi biçimde gündeme almadığı biliniyor. Ancak Ukrayna, Avrupa Birliği üyeliğini güçlü biçimde talep edecek. Bu, Batı’nın Ukrayna’ya vereceği en somut güvenlik garantilerinden biri olacak.
Kirpi Stratejisi: NATO’suz Güçlü Bir Ukrayna Mümkün mü?
Batı’da son dönemde dillendirilen “Kirpi stratejisi”, Ukrayna’nın kendi savunma kapasitesini NATO’ya ihtiyaç duymadan artırmasını amaçlıyor. Bu stratejiye göre Ukrayna, Batı’dan alacağı askeri ve teknolojik destekle kendini Rusya’ya karşı caydırıcı bir pozisyona taşıyabilir. Böylece NATO üyeliği yerine güçlü bir tarafsızlık inşa edilebilir.
Türkiye ve Barış Gücü Rolü
İstanbul’da görüşmeler gerçekleşirse, olası bir ateşkesi denetleyecek barış gücü gündeme gelecek. Burada Türkiye öne çıkıyor. NATO üyesi olmasına rağmen her iki tarafla da konuşabilen ender ülkelerden biri olan Türkiye’nin, tarafsız ülkelerle birlikte barış gücünde yer alması yüksek ihtimal. Bu da Türkiye’nin sadece müzakere değil, sahada da dengeleyici bir aktör olmasını sağlayabilir.
Savaş Sonrası Ukrayna: Yeniden İnşa ve Güvence Arayışı
Ukrayna için barış sadece çatışmaların sona ermesi değil, aynı zamanda ülkenin yeniden ayağa kalkması anlamına geliyor. Avrupa’da dondurulmuş Rus varlıklarının Ukrayna’nın yeniden inşasında kullanılması önerisi gündemde. Ayrıca Ukrayna, ileride benzer saldırılarla karşılaşmamak için güçlü bir güvenlik şemsiyesi arıyor.
İstanbul’dan Barış Çıkar mı?
İstanbul’daki görüşmelerin hemen sonuç vermesi zor görünse de, diplomatik atmosfer değişiyor. Amerika, Avrupa ve Türkiye’nin koordineli baskısı, Rusya’yı yeni bir çözüm arayışına itiyor. Ancak bu çözüm, kolay olmayacak. Tarafların talepleri çatışıyor. Ama yine de, savaşı değil masayı konuştuğumuz her gün, barışa bir adım daha yaklaşılmış sayılır.
