İlk Saldırıdan Bugüne: İsrail-İran Savaşının Görünmeyen Tarihi ve Kazananı Kim Olur?

Ortadoğu’da devletlerin kaderini değiştiren çatışmalar, çoğu zaman görünmeyen bir tarih ve derin ideolojik hesaplaşmaların gölgesinde şekillenir. İsrail ile İran arasındaki gerginlik ise bu denklemde özel bir yere sahip. 1979’daki İran İslam Devrimi’nden günümüze kadar uzanan bu gerilim; kimi zaman siber saldırılar, kimi zaman vekalet savaşları, kimi zaman da doğrudan askeri operasyonlarla bölgenin geleceğini belirleyen en önemli güç mücadelelerinden biri haline geldi. Her iki ülkenin askeri kapasitesi, stratejik ittifakları ve diplomatik hamleleri, bir yanda “sıcak savaş” ihtimalini diri tutarken, diğer yanda bölgeyi sarsan jeopolitik depremlere neden oluyor. Bu dosyada, İsrail-İran geriliminin tarihsel kökenlerini, ilk temas ve saldırı anlarını, iki ülkenin karşılaştırmalı gücünü ve olası bir savaşın sonuçlarını tüm yönleriyle ele alıyoruz.

1. İlk Defa İsrail, İran’a Ne Zaman Saldırdı?

• İsrail’in İran’a doğrudan askeri saldırısı bugüne kadar (Haziran 2025 itibariyle) gerçekleşmemiştir. Ancak ilk kez 2010’lu yıllarda, Suriye’deki İran hedeflerine (İran Devrim Muhafızları ve Şii milisler) yönelik hava saldırılarıyla örtülü/vekaleten çatışmalar başlamıştır.

• İlk büyük örtülü saldırı olarak ise, 2010 yılında İran’ın nükleer programını hedef alan Stuxnet virüsü saldırısı (İsrail & ABD ortaklığı) gösterilir.

• İlk açık askeri saldırı: 2018’de İsrail, Suriye’deki İran üslerini açıkça bombaladığını kabul etti.

2. İsrail-İran Gerginliği Tarihte İlk Kez Hangi Olayla Başladı?

• 1979 İran İslam Devrimi’ne kadar iki ülke ilişkileri oldukça iyiydi (hatta İran, İsrail’i tanıyan birkaç Müslüman ülkeden biriydi).

• Gerginliğin başlangıcı: 1979’daki devrimle birlikte Humeyni rejimi, İsrail’i “düşman” ilan etti, diplomatik ilişkiler koptu ve açık tehdit dili başladı.

• Pratikte askeri gerilim: 2000’lerin başından itibaren, İran’ın Hizbullah’ı silahlandırması, Suriye’de İran üsleri kurulması ve nükleer programı, çatışma zeminini oluşturdu.

3. İsrail ile İran Arasında Kaç Ülke Var?

• İsrail’den İran’a kara yoluyla gitmek için arada en az 3 ülke var:

  1. İsrail

  2. Ürdün

  3. Irak

  4. İran
     (Alternatif olarak Suriye üzerinden de gidilebilir. Yani Ürdün ve Irak veya Suriye ve Irak.)

4. İsrail, İran’ı Savaşta Yenebilir mi?

• Askeri teknolojide ve hava üstünlüğünde İsrail çok önde (özellikle hava kuvvetleri, istihbarat, füze savunma).

• Ancak coğrafi uzaklık, İran’ın çok büyük olması ve vekil unsurlarının (Hizbullah, Irak’taki milisler, Yemen, Suriye vb.) devreye girmesi, İsrail’in kesin bir zafer kazanmasını zorlaştırır.

• Nükleer silah kullanılmazsa, tam işgal veya rejim değişikliği İsrail için mümkün değil.

• Özet: İsrail, İran’ın askeri altyapısını, nükleer tesislerini vurabilir; fakat İran’ı tümden “yok etmesi” veya uzun süren bir savaşı doğrudan kazanması gerçekçi değildir.

5. İran Savaşı Kazanabilir mi?

• İran, doğrudan İsrail’e saldırma kapasitesine sahip değil; ama bölgesel vekil güçlerle (Hizbullah, Şii milisler, füzelerle) büyük zarar verebilir.

• İsrail’in ekonomik ve sosyal hayatını, altyapısını uzun süreli füzeler ve saldırılarla zayıflatabilir.

• Ancak doğrudan İsrail’i işgal ya da yıkma gücüne sahip değildir.

• Özet: İran kaybettirme potansiyeline sahip ama “galip gelme” ihtimali askeri anlamda zayıf.

6. İsrail’de Kaç Şehir Var?

• İsrail’de 16 büyük şehir (İbranice: עיר, “İr”) ve toplamda 70’in üzerinde şehir (belediye statüsünde).

• En büyük şehirler: Kudüs (başkent), Tel Aviv, Hayfa, Rishon LeZion, Petah Tikva, Ashdod, Netanya, Beersheba.

7. İsrail’in Nüfusu Ne Kadar?

• 2024 itibariyle İsrail’in toplam nüfusu yaklaşık 9.8 milyon (kabaca 10 milyon) civarında.

• Bunun yaklaşık %74’ü Yahudi, %21’i Arap, geri kalanı ise diğer azınlıklar.

8. İran’ın Şehirleri ve Nüfusu Ne Kadar?

• İran’da 100’den fazla şehir (İranlıların “şehr” dediği yerleşimler) bulunur.

• En büyük şehirler: Tahran (başkent), Meşhed, İsfahan, Tebriz, Şiraz, Ahvaz, Kum, Kerec.

• 2024 itibariyle İran’ın toplam nüfusu yaklaşık 89-90 milyon civarındadır.

Kısa Kısa Notlar

• İsrail, İran’a doğrudan hiç savaş açmadı ama örtülü, teknolojik ve vekil savaşları yıllardır sürüyor.

• Gerginlik, İran’da İslam Devrimi ile (1979) başladı.

• Askeri olarak iki ülke arasında “mutlak zafer” zor; ikisi de birbirine ağır zarar verebilir ama coğrafya, vekil unsurlar, nükleer caydırıcılık savaşın yayılmasını önlüyor.