HaticeE
Ölü Canlar yaklaşık iki yüz yıl öncesinin bir Rus hikayesi olsa da bize hiç yabancı gelmeyen, günümüzde yaşanıyormuş gibi yakın. Sistemin açıklarından yararlanma uyanıklığı ne iki yüz sene önce başladı ne de günümüzde son bulacak… İnsan var oldukça, düzenbazlık ve dalaverelik devam edecek.
Gogol, Çiçikov karakteriyle bir düzenbazın analizlerini yapmış. Çiçikov, bildiğin tam bir düzenbaz. Aynı zamanda beyefendi görünümlü bir iletişim ustası. Gogol sayesinde, Çiçikov’u hırpalamak yerine onun dünyasını anlamaya çalışıyoruz.
Çiçikov büyüdüğü yoksul ortamda, hasta babasından ve onun öğretilerinden etkilenir. Babası, ona başarılı ve zengin olabilmesi için bencil ve çıkarcı olmasını doğrudan veya dolaylı şekilde telkin eder. Durum böyle olunca insan, Çiçikov’a kızamıyor. Hatta bazı yönleriyle sevimli bile geliyor.
Her birimizin içinde bir Çiçikov yaşar. Ya onu hayata geçiririz ya da hayata geçirmeye cesaret edemeyiz. Gerçek Çiçikov, bunu hayata geçiriyor. İkiyüzlülükle insanları kandırırken beni en çok etkileyen, muhatap olduğu insanların buna nasıl da teşne olduğuydu. Hepsi Çiçikov’a hayran kalıp ona hemen güveniveriyorlar.
Gogol, Ciçikov’la düzenbaz insanı ortaya koyarken, karşısındaki insanların da ondan çok geri kalmadığını vurgulamak istemiş. Görüntü ve imaj, insanın nasıl gözünü boyuyor; bu algıya nasıl da inanıyor; en romansı haliyle okuyoruz. Yıl 2024, değişmiş mi? Değişmemiş… Bu sefer Gogol’un Çiçikov’u sosyal medyada. Bizler de görüntü ve imaja değer veriyoruz mu? Veriyoruz… En uyanığımız, en sademiz bile sosyal medyanın Çiçikov’unun tumturaklı dünyasına bir şekilde aldanıyor.
Çiçikov’un bir iç sesi ve bir dış sesi var. Dış sesi ne kadar beyefendi, uyumlu ve güvenilir ise iç sesi bir o kadar huysuz, anlayışsız ve tekinsız. Bunları okudukça güldüm. Aslında insanın özünde olan bir davranış bu ikiyüzlülük… Kimimiz bunu çok nadir kullanıyor, kimimiz ise profesyonelce yapıyor. İşte Çiçikov, ikiyüzlülüğü iş edinmiş bir profesyonel.
Hiçbir ikiyüzlülük sonsuza kadar sürmez. Çiçikov’unki de sürmedi. Rus klasiklerinin insancıl yüzünü temsil eden Murazov isimli ihtiyar ve bilge bir insan ortaya çıkıyor. Sanırım bu insanlığın sağ duyusu olmalı. Çiçikov’un bütün foyaları ortaya çıkıp kaçacak bir delik kalmayınca, Murazov’un paçalarına yapışıyor. Bilgelik başka bir şey… Yalan dolanın, bilgelik önünde diz çöküşü.Yalnız Çiçikov’un yakalanması, iyice zengin havalarına girdiği zaman oluyor. Ateş kırmızısı bir frak diktirip, ihtişamla salınırken; hapishane köşelerine savruluşu, o ateş gibi yakan frakın parçalanışı; eninde sonunda yalan ve hilenin dibe vuruşunu gösteriyor. Çiçikov yine çok şanslı. Murazov, onun kurtulması için bir yol buluyor; tabii Çiçikov’un artık değişmesi şartıyla. Çiçikov değişti mi, Allah bilir. Maalesef bunu asla bilemeyeceğiz çünkü romanın son bölümleri Gogol tarafından yakılmış. Bölük pörçük, yarım kalmış bir roman… Ama bu kadarıyla bile bir doyum hissi veriyor. Bitirdiğimde artık Çiçikov’un akıbetini merak etmedim. Ölü Canlar’ı bu haliyle de beğendim ama alacağın olsun Sevgili Gogol! Bize bir roman borçlusun!
