Küreselleşme Nedir?

Küreselleşme, ülkeler, toplumlar, ekonomiler ve kültürler arasındaki sınırların aşınması, mal, hizmet, sermaye, bilgi, teknoloji ve insan hareketliliğinin küresel ölçekte artmasıyla şekillenen bir süreçtir. Bu süreç, dünyanın giderek daha fazla birbirine bağlanması ve karşılıklı bağımlılığın artması anlamına gelir.

Küreselleşme Kavramının Kökeni

• İlk kullanımı 1960’larda ortaya çıkmış olsa da, küreselleşmenin kökenleri 15. yüzyıldaki coğrafi keşiflere, sanayi devrimine ve 19. yüzyıl sömürgeciliğine kadar uzanır.

• Modern anlamda küreselleşme, 1980’lerden sonra neoliberal ekonomik politikaların (Reagan-Thatcher dönemi), teknolojik devrimlerin (internet, iletişim teknolojileri) ve Soğuk Savaş’ın sona ermesinin etkisiyle hız kazanmıştır.

• Kavramın akademik popülerliği, 1990’larda Thomas Friedman’ın “Lexus ve Zeytin Ağacı” (1999) gibi eserlerle yaygınlaşmıştır.

Küreselleşmenin Siyasal ve Ekonomik Anlamı

1. Ekonomik Küreselleşme

• Serbest piyasa ekonomisinin küresel yayılımı (neoliberalizm)

• Çok uluslu şirketlerin (MNCs) artan gücü

• Uluslararası ticaretin (WTO, IMF, Dünya Bankası) kurallarla düzenlenmesi

• Finansal piyasaların entegrasyonu (küresel sermaye hareketleri)

• Üretim ve tedarik zincirlerinin küreselleşmesi (Çin’in “dünyanın fabrikası” olması)

2. Siyasal Küreselleşme

• Ulus-devletlerin yetkilerinin aşınması (BM, NATO, AB gibi uluslarüstü örgütler)

• İnsan hakları, çevre, göç gibi konularda küresel normların yaygınlaşması

• Güç dengelerinin değişmesi (ABD’nin tek süper güç olması, Çin’in yükselişi)

• Terörizm, iklim değişikliği gibi küresel sorunların ortaya çıkması

Dünya Düzeni Açısından Küreselleşme

1. Tek Kutupluluktan Çok Kutupluluğa Geçiş:

   • 1990’larda ABD liderliğindeki “Yeni Dünya Düzeni”, 2000’lerden itibaren Çin, Rusya, Hindistan gibi yükselen güçlerle çok kutuplu bir yapıya evrildi.

2. Kültürel Homojenleşme ve Yerel Direnişler:

   • Batı kültürünün (McDonald’s, Hollywood) yayılması

   • Yerel kültürlerin korunma çabaları (milliyetçi-popülist hareketler)

3. Dijital Küreselleşme:

   • Sosyal medya ve internet, sınırları anlamsızlaştırdı (Facebook, Twitter, TikTok’un küresel etkisi).

   • Siber savaş ve veri güvenliği yeni mücadele alanları haline geldi.

4. Küresel Eşitsizlik ve Eleştiriler:

   • Zengin-fakir uçurumunun artması (Kuzey-Güney ayrımı)

   • Antiglobalizm hareketleri (1999 Seattle protestoları, Occupy Wall Street)

   • Pandemi ve iklim krizinin küresel etkileri

Sonuç: Küreselleşme Neyi İfade Etmez?

• Tek tip bir dünya düzeni değildir (homojenleşme kadar çatışmalar da artar).

• Ulus-devletlerin tamamen ortadan kalktığı bir süreç değildir (güçleri azalsa da varlıklarını sürdürürler).

• Mutlak bir ekonomik refah vaat etmez (eşitsizlikleri derinleştirebilir).

Küreselleşme, hem fırsatlar hem de tehditler barındıran çift taraflı bir süreçtir ve etkileri ülkeden ülkeye farklılık gösterir.