Hayati Esen
Birinci Trump döneminin yarattığı küresel belirsizlik ortamında, Türkiye sadece Batı ile sınırlı kalmayan, çok kutuplu bir dış politika izleyerek bölgesel ve küresel aktörler arasında denge sağlama çabasına girdi. Bu yeni stratejik konumlanma, Türkiye’nin uluslararası arenadaki rolünü yeniden tanımlamasına ve bölgesel istikrarın sağlanmasında daha aktif bir rol oynamasına olanak tanıyor. Türkiye, artık sadece ABD ve Avrupa arasındaki uyumdan değil; aynı zamanda bölgedeki Rusya, Çin ve Orta Doğu aktörleriyle ilişkilerini dengede tutmaktan sorumlu bir aktör olarak kendini yeniden konumlandırılıyor. Eğer bu paragrafımızı detaylandırırsak:
Bölgesel Çatışma Alanlarında Türkiye’nin Aktif Rolü
Türkiye’nin çok kutuplu dış politika stratejisi, bölgesel çatışma alanlarına yönelik müdahale kapasitesini de farklı bir boyuta taşıdı. Suriye, Libya, Kafkaslar ve Orta Asya’da yürüttüğü diplomatik ve askeri girişimler, Türkiye’nin sadece geleneksel müttefiklerle olan ilişkilerini güçlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda kendi liderliğini ortaya koyduğu alternatif barış girişimlerini de destekledi. Özellikle Suriye’deki askeri operasyonlar ve Libya’daki diplomatik çabalar, Türkiye’nin bölgede bir denge unsuru olarak öne çıkmasını sağladı. Bu süreçte, Türkiye hem askeri hem de ekonomik açıdan stratejik avantajlar elde etmeye çalıştı.
Kafkaslar’da 2020’de yaşanan Dağlık Karabağ çatışmalarında Türkiye’nin Azerbaycan’a verdiği destek, bölgedeki etkinliğini artırdı. Benzer şekilde, Orta Asya’da Türk Konseyi gibi yapılar üzerinden geliştirilen ilişkiler, Türkiye’nin jeopolitik etkisini genişletme hedefini destekliyor.
Türkiye-AB İlişkilerinde Yeni Dönem: Stratejik Özerklik
Türkiye’nin Avrupa Birliği ile olan ilişkilerinde de yeni bir dönemin kapısını araladı. Ankara, artık sadece aday ülke kimliğiyle değil, Avrupa’nın ekonomik ve jeopolitik dinamiklerine yön veren bir aktör olarak sahneye çıkıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yönetiminde şekillenen bu yeni perspektif, Türkiye’nin Batı merkezli paradigmadan çıkarak stratejik özerklik arayışına girmesine zemin hazırladı.
Enerji, ticaret ve savunma alanlarında attığı adımlarla Türkiye, AB’nin kendi iç dönüşüm sürecinde önemli bir rol oynuyor. Özellikle Doğu Akdeniz’deki doğal gaz keşifleri ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi talepleri, Avrupa’nın ekonomik entegrasyonuna yeni bir dinamizm kazandırabilir. Türkiye’nin bölgesel ticaret ağı içindeki etkinliği, Avrupa içindeki güç dengelerinin yeniden şekillenmesinde kilit bir unsur haline geldi.
Savunma politikalarında da Türkiye, AB’nin güvenlik arayışlarına doğrudan katkı sağlayabilecek konumda. Son yıllarda geliştirdiği yerli savunma sanayii projeleri ve insansız hava araçlarıyla (İHA) küresel çapta dikkat çeken Türkiye, Avrupa’nın kendi askeri kapasitesini artırma ihtiyacını da gündeme getirdi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Avrupa Ordusu fikri ve Almanya’nın bağımsız savunma politikalarına yönelik tartışmalar, Türkiye’nin bu alandaki tecrübelerinden faydalanılabileceğini gösteriyor. Üstelik, Türkiye’nin Rusya ve Çin gibi büyük güçlerle kurduğu dengeli ilişkiler, AB’nin küresel jeopolitik arenada daha bağımsız hareket edebilmesi adına da önemli fırsatlar sunuyor.
Küresel ve bölgesel dengelerde Türkiye’nin Artan Etkisi
Türkiye’nin benimsediği çok kutuplu dış politika modeli, onu uluslararası arenada daha esnek, proaktif ve etkili bir aktör haline getiriyor. Bu model, yalnızca bölgesel istikrarın sağlanmasına değil, aynı zamanda Türkiye’nin ulusal güvenlik ve ekonomik çıkarlarının korunmasına da hizmet ediyor. ABD’nin tek taraflı politikalarına karşı Türkiye, küresel sistemdeki belirsizlikleri kendi lehine çevirebilecek esnek ve çok yönlü bir strateji geliştiriyor.
Türkiye’nin “stratejik özerklik” yaklaşımı, AB ile ilişkilerinde de yeni bir denge unsuru olarak öne çıkıyor. Avrupa, ABD’nin dış politikasındaki tek taraflı yaklaşımlara karşı kendi güvenlik ve ekonomik çıkarlarını daha bağımsız bir şekilde koruma ihtiyacı hissederken, Türkiye gibi güçlü bir bölgesel aktörle iş birliği geliştirmek zorunda kalıyor. Bu bağlamda, Türkiye yalnızca AB ile ortak bir paydada buluşmakla kalmıyor, aynı zamanda uluslararası sistemin daha bağımsız, rekabetçi ve çok kutuplu bir yapıya evrilmesine de katkı sağlıyor.
Tüm bu dinamikler göz önüne alındığında, Türkiye hem bölgesel bir güç merkezi hem de küresel denge unsuru olarak etkisini artırmaya devam edecek. Geleneksel ittifaklarını gözden geçirerek, yeni küresel aktörlerle iş birliği mekanizmaları oluşturan Türkiye, uluslararası sistemde giderek daha fazla söz sahibi olmaya hazırlanıyor.
