editor
ABD’nin Türkiye’nin S-400 füze savunma sistemini almasıyla ilgili yaşanan sorunu çözmek amacıyla, Türkiye’yi F-35 programına geri almayı teklif ettiği iddia edildi. Kathimerini gazetesinin haberine göre, ABD, S-400’lerin kontrolünün kendisine devredilmesi karşılığında Türkiye’nin F-35 programına geri dönmesini önerdi.
2007 yılında F-35 Müşterek Taarruz Uçağı Programı’na (JSF) katılan ve diğer NATO müttefikleriyle birlikte programın ortak ülkelerinden biri olan Türkiye, 2019 yılında Washington’ın tepkisi üzerine programdan çıkarıldı. Washington, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze sistemleri satın almasının, beşinci nesil savaş uçaklarına ve NATO’nun genel savunma sistemlerine tehdit oluşturduğunu belirtti.
Kathimerini’nin haberine göre, ABD yaz aylarında Türkiye’ye detaylı bir teklif sundu. Bu teklife göre, Türkiye’nin S-400’leri topraklarında tutmasına izin verilecek ancak kontrolü esasen ABD’ye devredilecekti. Görüşmeler kapsamında, üst düzey ABD yetkilileri, Rus sisteminin İncirlik Hava Üssü’ndeki ABD kontrolündeki bölgeye transfer edilmesini önerdi. Bu teklifin Türkiye’yi zor durumda bırakmayacağı, çünkü ne Rusya ile olan sözleşme şartlarının ne de bağlayıcı herhangi bir maddenin ihlal edilmeyeceği belirtildi.
Amerikan Girişim Enstitüsü’nün kıdemli üyesi ve eski Pentagon yetkilisi Michael Rubin, Kathimerini’ye yaptığı açıklamada, Temmuz ayında Beyaz Saray ve Pentagon yetkililerinin, teklifi Türk hükümetinin üst düzey yetkililerine sunduğunu doğruladı.
Rubin, 1-2 Temmuz 2024 tarihlerinde Türkiye’yi ziyaret eden Savunma Bakanlığı Uluslararası Güvenlik İşleri Müsteşarı Celeste Wallander ve ABD Ulusal Güvenlik Konseyi’nde Avrupa’dan sorumlu özel danışman Michael Carpenter’ın, Türk yetkililerle F-35 anlaşmasını yeniden canlandırmayı görüştüğünü belirtti. Rubin’e göre, ABD yetkilileri, Türkiye’nin F-35 programına yeniden katılmasını sağlamak için S-400’lerin ABD’ye devredilmesini veya İncirlik Üssündeki ABD kontrolündeki bölgeye transfer edilmesini talep etti.
Adana ilinde bulunan İncirlik, ABD Hava Kuvvetleri’nin 39. Hava Üssü Kanadı’na ev sahipliği yapmaktadır. Ziyaretin ertesi günü, ABD Ankara Büyükelçiliği, Wallander ve Carpenter’ın Türk yetkililerle “artan ortaklık alanlarının geliştirilmesi ve uzun süredir devam eden savunma bağlarının artırılması” konularını görüştüğünü bildirdi.
Kathimerini’nin kaynaklarına göre, Türk tarafının şu aşamada teklife olumlu yanıt vermediği, ancak görüşmelerin Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda bu hafta devam etmesinin beklendiği belirtildi. Rubin, Türk tarafının S-400’leri Türkiye’de muhafaza etmek istediğini, ancak F-35 anlaşmasının hala gündemde olduğunu ve gelecek hafta New York’ta yapılacak görüşmelerde yeniden ele alınacağını söyledi.
2017 yılında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile S-400 füze sistemi için 2,5 milyar dolarlık bir anlaşma yaptı. Bu anlaşma, ABD ve diğer NATO müttefiklerinin uyarılarına rağmen gerçekleştirilmişti.
ABD, Aralık 2020’de, Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA) kapsamında, Türkiye’nin S-400 satın alımını cezalandırmak için Türkiye’nin askeri tedarik ajansına yaptırımlar uyguladı. Türkiye, F-35 programından çıkarıldıktan sonra, hava kuvvetlerini modernize etmek amacıyla F-16 alımına yöneldi.
ABD hükümeti, 26 Ocak’ta, Türkiye’ye 40 Lockheed Martin F-16 savaş uçağı satışı ve mevcut 79 F-16 filosunu modernize etmek için 23 milyar dolarlık bir anlaşmayı onayladı. Bu satış, Ankara’nın İsveç’in NATO üyeliğini onaylamasının ardından gerçekleşti.
Öte yandan, Yunan-Amerikan Liderlik Konseyi (HALC), Türkiye’nin F-35 programına dahil edilmesine karşı bir kampanya başlattı. HALC, Türkiye’nin ABD yasalarını ihlal ettiğini, müttefik olarak sadakatle hareket etmediğini, bölgesel barış ve istikrarı baltaladığını ve Rusya ile iş birliğini artırdığını iddia ediyor. HALC’nin, ABD Kongresi’nin dört önemli üyesine yazdığı mektupta, Türkiye’nin en gelişmiş Amerikan silahlarına erişim sağlamadan önce ABD yasalarına uyması gerektiği vurgulandı.
Yunanistan ise, Temmuz ayında ABD’den 20 adet F-35 savaş uçağı satın alma teklifini onayladı.
