Yavuz Demir
Ortadoğu’da gerilim yeniden tırmanıyor. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun İran’a yönelik iki farklı saldırı planı hazırlattığı ortaya çıktı. Planların detayları sızarken, ABD ve İran cephesinden gelen açıklamalar bölgeyi alarma geçirdi. ABD, bu planlara karşı temkinli dururken, İran ise sert bir dille tehditlere yanıt verdi.
Gizli Görüşmeler ve Açık Tehditler
İran ile ABD arasındaki müzakereler sürerken, Umman’da başlayan ve Roma’da devam eden görüşmelerin üçüncü turu bu cumartesi gerçekleşecek. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, “İsrail geçmişte İran’a saldıracak kapasitede değildi, şimdi de değil, gelecekte de olmayacak,” diyerek hem İsrail’e hem de ABD’ye açık mesaj verdi.
Arakçi ayrıca, “ABD desteğiyle bile bize askeri operasyon gerçekleştirmeleri mümkün değil. İsrail rejimi savunma kapasitemizi ve vereceğimiz karşılığı çok iyi biliyor,” ifadeleriyle İsrail’in bu tür bir saldırıya cesaret edemeyeceğini vurguladı.
ABD’nin Çelişkili Duruşu
Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde İran’a yönelik planların gündeme geldiği iddia ediliyor. Hatta Mayıs 2020’de Netanyahu’nun Trump’tan açık destek istediği, ancak Trump’ın bu konunun telefonda değil, yüz yüze konuşulmasını tercih ettiği öne sürüldü. Trump’ın yaklaşımı müzakere temelli gibi görünse de, “İstediğim olmazsa her şeyi yakar yıkarım,” tarzındaki ifadeleri hâlâ akıllarda.
Trump’ın İran’a doğrudan savaş açmak istemediği, bunun yerine ekonomik baskı ve diplomatik tehditlerle sonuca ulaşmayı hedeflediği değerlendiriliyor. Uzmanlara göre böyle bir savaş, ABD’yi yıllarca bölgeye hapsedecek ve en çok Çin’in işine yarayacak.
Rusya ve Çin Ne Yapacak?
İran’ın olası bir saldırıya karşı yalnız kalıp kalmayacağı da önemli bir tartışma konusu. Rusya, İran’la stratejik ortaklık yasasını onayladı ancak bu anlaşma, taraflardan birinin saldırıya uğraması durumunda doğrudan askeri destek değil, diplomatik çaba sözü veriyor. Bu da İran’a doğrudan bir askeri koruma anlamına gelmiyor. Çin’in de benzer şekilde aktif bir müdahale olasılığı oldukça düşük.
ABD’nin Askeri Hazırlıkları ve İsrail’in Rolü
ABD’nin 9 savaş uçağı ve bazı nakliye uçaklarını İsrail’deki Nevatim hava üssü’ne konuşlandırması dikkat çekti. Bu adım, İran’a yönelik bir saldırının sinyali olarak yorumlansa da uzmanlar, bu hamlenin savunma amaçlı olduğunu ve doğrudan bir saldırı anlamına gelmediğini belirtiyor.
İsrail’in elinde daha önce Lübnan’da Hizbullah’a karşı kullandığı sığınak delici bombalardan bulunuyor. Bu bombaların İran’daki nükleer tesislere karşı kullanılabileceği iddia ediliyor. Ancak böylesi büyük çaplı bir saldırı, ABD onayı ve desteği olmadan mümkün görünmüyor.
Müzakereler Ne Getirecek?
İran, mevcut ekonomik baskı altında zamana oynayarak müzakereleri sürdürmek istiyor. ABD ise İran’ın nükleer programını barışçıl bir çerçevede tutmak istiyor. Ancak taraflar hem içerideki kamuoylarını tatmin edecek hem de diplomatik bir başarı elde ettiklerini gösterecek bir “ara formül” peşinde.
ABD tarafı, “İran’ı nükleer silah üretiminden vazgeçirdik” derken; İran ise “nükleer programımızı koruduk” diyebilir. İran’ın nükleer silah üretimi için dini liderin vereceği bir fetva gerektiğinden, bu noktada esnek yorumlara açık diplomatik ifadeler bekleniyor.
Sonuç: Savaş Mı, Uzlaşma Mı?
Her ne kadar İsrail’in İran’a yönelik saldırı planları masada olsa da, müzakereler sürdükçe doğrudan bir çatışma ihtimali zayıf. ABD, enerjisini İran’a değil, Çin’le rekabete yönlendirmiş durumda. İran’ın iç ekonomik sorunları da rejimi doğrudan bir savaştan uzak tutuyor.
Önümüzdeki günlerde yapılacak müzakerelerde tarafların ne kadar taviz vereceği, sürecin barışla mı yoksa yeni bir krize mi evrileceğini belirleyecek.
