editor
1. Ticaretten Teknolojiye: Yeni Cephe
Pazartesi günü Londra’da başlayacak ABD–Çin görüşmelerinin en önemli odak noktası artık tarifeler değil; kritik teknolojiler ve stratejik madenler. ABD, Çin’in nadir toprak (rare-earth) ihracatını hızlandırmasını ve teknoloji ürünlerine uyguladığı politikaları hafifletmesini talep ediyor. Çin ise ABD’nin jet motorları ve ileri teknoloji ürünlerindeki ihracat kısıtlamalarını kaldırmasını istiyor . Bu durum gösteriyor ki, küresel ekonomi artık çip, havacılık ve yeşil teknoloji tedarik zincirleri üzerinden şekilleniyor.
2. Geçici Ateşkes: 90 Güne Sığan Umut
12 Mayıs’ta Cenevre’de geçici bir ateşkes gerçekleştirildi. ABD tarifeleri %145’ten %30’a, Çin ise %125’ten %10’a indirdi; 90 günlük bir ara verildi en.wikipedia.org. Ancak eleştiriler çabuk geldi; Trump, Çin’in taahhütleri yerine getirmediğini ileri sürerken Çin hükümeti bunu reddediyor aa.com.tr. Londra görüşmeleri bu kısa süreyi kalıcı anlaşmaya çevirmek için kritik bir fırsat.
3. Küresel Piyasalar: Kararsız Bekleyiş
Bu görüşmeler, dünya borsalarında ciddi dalgalanmalara yol açtı. S&P 500 üzerinde olumlu etkiler gözlemlenirken, şirketlerin tedarik zincirlerindeki belirsizlik devam ediyor . Otomotivden savunmaya, telefon üretiminden yeşil teknolojiye kadar birçok endüstride, nadir topraklar üzerindeki kontroller, tedarik zinciri kırılganlığını artırıyor.
4. Stratejik İttifaklar ve Rekabet
Bu görüşmeler, ABD ve Çin arasındaki konvansiyonel rekabetin ötesine geçiyor. Taraflar artık teknoloji amaçlı ihracat kontrolleri, öğrenci vizeleri, stratejik altyapı yatırımları ve jeopolitik nüfuz konularına da değiniyor wsj.com. Londra, üçüncü ülkeler—Başta İngiltere olmak üzere—için dengeyi yeniden kurma alanı gibi; bu durum, Washington’dan uzaklaşan Avrupalı müttefiklerin konumlarını yeniden tanımlama süreçlerinde etkili olabilir.
5. Olası Senaryolar ve Küresel Dengeler
| Senaryo | Açıklama | Küresel Etkisi |
|---|---|---|
| Başarılı Anlaşma | Nadir toprak ihracatının sürmesi, ihracat kontrollerinin hafiflemesi, tarifelerin giderilmesi | Tedarik zinciri istikrarı; borsalarda yükseliş; üretim maliyetlerinde düşüş |
| Kısmi Uzlaşma | Sadece belli ürün gruplarında gevşeme, stratejik görüşmelerde ilerleme | Piyasalar karışık tepkiler gösterebilir; uzun vadeli belirsizlik devam eder |
| Görüşmeler Tıkanır | 90 günlük ateşkesin kronikleşmesi, yeni yaptırımlar veya karşı tedbirler gündeme gelir | Global ticaret hacminde düşüş, yatırımcı güveninde zayıflama |
6. Türkiye Açısından Etkiler
Türkiye gibi ihracata bağımlı ülkeler için bu görüşmeler iki yönlü etkili. Bir yandan Çin ve ABD’den gelen talebin artması, üretim tedarikinde kolaylık; diğer yandan sınırlamalarda yaşanacak sıkıntılar, kriz anlarında raw material temininde sıkıntılar yaratabilir.
Sonuç
Londra’da başlayan görüşmeler, yalnızca ABD ile Çin arasında bir ekonomik telefon trafiği değil; global ticaret sistemindeki hegemonya mücadelesinin yeni bir safhası. Görüşmeler olumlu sonuçlanırsa, Ar-Ge ve yüksek teknoloji alanlarında ciddi med-cezir yaşanabilir. Aksi halde, küresel ekonomide kırılganlıklar derinleşir, çok taraflı tedarik modelleri yeniden şekillenir ve Çin ile Batı arasında yeni bloklaşmalar hız kazanır.
İlk tur sonuçları, hiç kuşkusuz, sadece iki tarafı değil, tüm küresel sistemi yakından etkileyen bir dönemin habercisi olacak.
