Dürziler ve Bölgesel Dinamikler: Kimlik, Politika ve Çatışmalar

Dürziler, Orta Doğu’nun en gizemli ve kendine özgü etno-dini topluluklarından biridir. Lübnan, Suriye, İsrail ve Ürdün’de yaşayan bu topluluk, tarih boyunca hem dini hem de siyasi açıdan önemli bir rol oynamıştır. İsrail’in Dürzilere yönelik politikaları ve Suriye’deki çatışmalarda Dürzileri koruma gerekçesiyle düzenlediği askeri müdahaleler, bölgesel dinamikleri etkilemektedir. Türkiye’de ise Dürzi topluluğu bulunmamasına rağmen, bu olaylar Türk medyası ve siyasi söylemlerde yankı bulabilir. Bu makale, Dürzilerin kim olduğunu, nerede yaşadıklarını, inanç ve kültürlerini, İsrail’in politikalarını ve Dürzilerin Sünni veya Selefi gruplar tarafından neden hedef alındığını detaylı bir şekilde ele alıyor.

Dürziler Kimdir?

Tarih ve Köken

Dürzilik, 11. yüzyılda Mısır’daki Fatımi Halifeliği döneminde, Şii İslam’ın İsmaili kolundan türemiştir. 1017 yılında, Fatımi Halifesi El-Hakim bi-Emr Allah’ın tanrısallığını kabul eden bir grup İsmaili tarafından kurulmuştur. Hamza bin Ali, bu inancın yayılmasında önemli bir rol oynamış ve Dürziliğin temel metinleri olan Hikmet Risaleleri’ni kaleme almıştır (Vikipedi). Ancak Dürziler, İslam’dan ayrı bir din olarak kabul edilir ve kendilerini Müslüman olarak tanımlamazlar.

İnanç ve Kültür

Dürzilik, monoteist bir inançtır ve aşağıdaki temel ilkeleri içerir:

• Tek Tanrı İnancı: Dürziler, Allah’ın birliğine inanır ve kendilerini “el-Muvahhidun” (Tekçiler) olarak adlandırır.

• Reenkarnasyon: Ruhların ölümden sonra farklı bedenlerde yeniden doğduğuna inanılır.

• Kapalı Topluluk: Dürzilik, dışarıdan katılıma veya dinden çıkmaya izin vermez.

• Yedi İlke: Bunlar arasında doğruyu söylemek, toplumu korumak ve diğer dinleri reddetmek yer alır.

Dürziler, kültürel olarak Arap’tır ve ana dilleri Arapça’dır. Toplumsal yapıları, güçlü bir dayanışma ve sadakat üzerine kuruludur, bu da onların asırlardır azınlık olarak hayatta kalmasını sağlamıştır (Britannica).

Nüfus ve Coğrafi Dağılım

Dürzilerin dünya genelindeki nüfusu 1 ila 2,5 milyon arasında tahmin edilmektedir. Başlıca yaşadıkları bölgeler şunlardır:

Türkiye’de ise kayda değer bir Dürzi nüfusu bulunmamaktadır. Bazı kaynaklar, Dürzilerin kökenlerinin tarihsel olarak Türkiye’nin güneydoğusu, kuzey Irak ve güney Ermenistan’a uzandığını belirtse de, günümüzde Türkiye’de yerleşik bir Dürzi topluluğu yoktur (Scientific Reports).

İsrail’in Dürzi Politikası

İsrail’deki Dürziler

İsrail’de yaklaşık 150.000 Dürzi yaşamaktadır ve bunlar, ülkenin kuzey bölgelerinde (Galile, Karmel ve Golan Tepeleri) yoğunlaşmıştır. 1957’de İsrail hükümeti, Dürzi liderlerin talebi üzerine Dürzileri ayrı bir dini topluluk olarak tanımıştır. Dürzi erkekler, diğer Arap vatandaşlardan farklı olarak, zorunlu askerlik hizmetine tabidir ve İsrail Savunma Kuvvetleri’nde (IDF) görev yapar. Örneğin, IDF’de “Herev” (Kılıç Taburu) adında özel bir Dürzi birliği bulunmaktadır (INcontext International).

Bununla birlikte, Dürziler, arazi hakları ve ekonomik fırsatlar konusunda ayrımcılıkla karşılaşabilir. Örneğin, kuzey İsrail’deki Dürzi köyleri, yıllarca ihmal ve altyapı eksikliklerinden etkilenmiştir (New Arab). 2018’de İsrail’in “Ulus-Devlet Yasası”na karşı Dürziler, kendilerini ikinci sınıf vatandaş hissettirdiği gerekçesiyle protestolar düzenlemiştir (Fikir Turu).

Golan Tepeleri’ndeki Dürziler

İsrail’in 1981’de ilhak ettiği Golan Tepeleri’nde yaklaşık 23.000 Dürzi yaşamaktadır. Bu Dürzilerin çoğu kendilerini Suriyeli olarak tanımlar ve İsrail vatandaşlığını reddederek kalıcı oturum statüsünü tercih eder. Ancak, Suriye iç savaşının başlamasından sonra, bazıları İsrail vatandaşlığına başvurmuştur (Wikipedia).

Suriye’deki Dürzilere Yönelik Müdahaleler

İsrail, Suriye’deki Dürzileri korumak için askeri müdahalelerde bulunmuştur. Örneğin, 2025’te Süveyda’daki Dürzi bölgelerine ilerleyen Suriye hükümet güçlerine karşı hava saldırıları düzenlemiştir (BBC). İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, bu saldırıların “Suriye rejimine açık bir uyarı” olduğunu belirtmiştir. İsrail, bu eylemleri hem kendi Dürzi toplumuyla olan bağlarına hem de cihatçı grupların sınırlarına yakın bir tehdit oluşturmasını önleme stratejisine dayandırır (Alma Research).

Suriye’deki Çatışmalar ve Dürziler

Suriye iç savaşı, Dürzileri zor bir konuma sokmuştur. Süveyda vilayetinde yoğunlaşan Dürziler, genellikle tarafsızlık politikası izlemiş ve kendi bölgelerini korumaya odaklanmıştır. Ancak, cihatçı gruplar tarafından “kafir” olarak görülerek hedef alınmışlardır. Örneğin:

• 2015’te: IŞİD, kuzey Suriye’deki Dürzi köylerine saldırarak katliamlar gerçekleştirmiştir (BBC News Türkçe).

• 2018’de: Süveyda’da IŞİD’in düzenlediği saldırılarda 200’den fazla Dürzi öldürülmüştür (Suriye Gündemi).

2025’te, Süveyda’da Dürzi gruplar ile Bedevi aşiretleri arasında çatışmalar yaşanmış, bu olaylar İsrail’in müdahalesine yol açmıştır. Çatışmaların fitili, Hz. Muhammed’e hakaret içeren bir ses kaydının yayımlanmasıyla ateşlenmiştir (BBC News Türkçe).

Türkiye’de Dürziler ve Bölgesel Yansımalar

Türkiye’de kayda değer bir Dürzi topluluğu bulunmamaktadır. Ancak, Suriye’deki çatışmalar ve İsrail’in Dürzileri koruma gerekçesiyle düzenlediği saldırılar, Türk medyası ve siyasi söylemlerde tartışma konusu olabilir. Örneğin, Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail’in Suriye’deki eylemlerini eleştirerek, bunların bölgede yeni çatışmalar yaratmayı amaçladığını belirtmiştir (BBC News Türkçe). Bu söylemler, Dürzilerin bölgesel çatışmalardaki rolü üzerinden dolaylı olarak olumsuz bir algıya yol açabilir.

Türkiye, Suriye iç savaşında bazı Sünni muhalif grupları desteklemiştir. Bu gruplar arasında, Dürzilere karşı çatışmalara girenler de olabilir. Bu durum, Türk medyasında veya siyasi çevrelerde Dürzilere yönelik olumsuz söylemlere zemin hazırlayabilir, ancak bu daha çok bölgesel dinamiklerin bir yansımasıdır.

Sünnileşme ve Selefleşme Üzerinden Hedef Gösterme

“Sünnileşme” ve “selefileşme”, Sünni veya Selefi İslam inançlarının bir gruba dayatılması veya bu inançları benimseyen grupların diğerlerini hedef alması anlamına gelir. Suriye’de, IŞİD ve El-Nusra gibi cihatçı gruplar, Dürzileri “kafir” olarak görerek hedef almıştır. Bu gruplar, Dürzilerin İsmaili kökenli inançlarını İslam dışı kabul eder ve onlara karşı şiddet uygular.

Örneğin:

• 2015’te: IŞİD, Dürzi köylerine saldırarak katliamlar gerçekleştirmiştir.

• 2025’te: Süveyda’da Sünni silahlı gruplarla Dürziler arasında çatışmalar yaşanmıştır (BBC News Türkçe).

Türkiye’de, bu tür çatışmaların yansımaları, Dürzilere yönelik söylemsel bir hedef göstermeye yol açabilir. Özellikle, Türkiye’nin desteklediği bazı muhalif grupların Dürzilere karşı tutumu, medyada veya sosyal medyada olumsuz bir algı yaratabilir. Ancak, Türkiye’de Dürzi topluluğu bulunmadığından, bu hedef gösterme fiziksel olmaktan çok söylemsel düzeyde kalır.

Dürziler, Orta Doğu’nun karmaşık siyasi ve dini yapısında kendine özgü bir yere sahiptir. İsrail’in Dürzilere yönelik politikaları, hem kendi topraklarındaki Dürzilere vatandaşlık ve askerlik yoluyla entegrasyon sağlama hem de Suriye’deki Dürzileri koruma çabalarını içerir. Suriye iç savaşı, Dürzileri cihatçı grupların hedefi haline getirmiştir ve bu durum, bölgesel aktörlerin söylemlerine yansımaktadır. Türkiye’de Dürzi topluluğu bulunmasa da, İsrail’in Suriye’deki eylemleri ve Dürzilerin bu çatışmalardaki rolü, Türk medyası ve siyasi söylemlerde tartışmalara yol açabilir. Dürzilerin Sünni veya Selefi gruplar tarafından hedef alınması, dini farklılıklar ve bölgesel çatışmaların bir sonucudur. Bu topluluğun geleceği, Orta Doğu’daki değişen dengelerde önemli bir rol oynayacaktır.

Kaynaklar

• Dürziler – Vikipedi

• Druze in Israel – Wikipedia

• Who are the Druze and why is Israel bombing Syria to protect them? | CNN

• Syria: Israel bombs forces entering Druze city after deadly clashes – BBC

• Suriye’deki çatışmaların odağındaki Dürziler kimdir? – BBC News Türkçe

• Druze | History, Religion, People, Syria, Israel, Lebanon, Community, Arab, & Facts | Britannica

• Reconstructing Druze population history | Scientific Reports

• THE DRUZE OF THE MIDDLE EAST: WHO ARE THEY? – INcontext International

• Değişen Ortadoğu’da sır dolu bir topluluk: Dürziler kimdir? – Medyascope

• Dürziler: Kaosun ortasındaki azınlık – Fikir Turu