editor
Colani’nin 2023 yılında Suudi Arabistan ve Taliban’ın din adına kamu düzeni kurma politikalarına yönelik eleştirileri YouTube’da yayımlanan bir konuşmasında detaylı bir şekilde ele alınıyor. İşte konuşmadan alınan önemli noktalar
Hisbe¹ konusu, kardeşlerim, biraz karmaşık bir konu. Kültürel mirasımızda bazı yanlışlar olduğunu düşünüyorum. Bizim zihnimizdeki hisbe mirası, Suudi Arabistan’da olanlarla ya da IŞİD’in kontrol ettiği bölgelerde yaşananlarla şekillenmiş durumda. Ancak bu uygulamaların ne geleneklere ne de şer’i kurallara uygun olduğunu düşünüyorum. O dönemde uygulanan hisbe, polis ya da denetim mekanizmalarının bir parçası gibiydi; pazarları ve bazı konuları denetliyordu. Bugün bu yetkiler birçok kuruma dağıtılmış durumda. Emr-i bil maruf ve nehy-i anil münker prensibi hâlâ mevcut; camilerde, gümrük yasalarında, mahkemelerde ve diğer alanlarda uygulanıyor.
Ancak kültürel mirasımızda hisbe, Suudi Arabistan’ın deneyimiyle özdeşleşmiş durumda. Örneğin, emr-i bil maruf ve nehy-i anil münker için özel bir kurum oluşturmak, bana göre, olumsuz sonuçlar doğurdu. Aynı şekilde, IŞİD’in yaklaşımı da tartışmasız şekilde yanlıştı. Bu bağlamda, bizler birkaç temel hususu dikkate almalıyız: Halkın örfü, bulunduğumuz coğrafyanın şartları ve otoritenin topluma dayatması gereken dini kurallar.
Şunu anlamalıyız ki, haram kılma yetkisi yalnızca Allah’a aittir. Allah, yasakları detaylı bir şekilde açıklamıştır. Ancak otoritenin, belirli bir kamu yararı için helal olan bir şeyi yasaklama hakkı vardır. Bu durum, otoritenin, helal ve mubah olanı düzenleme yetkisiyle ilgilidir. Peygamber Efendimizin balı kendisine haram kılmasıyla ilgili bir olayda, Allah bunu hemen düzelterek O’nu uyardı. Dolayısıyla, otorite bir şeyi haram kılamaz; yalnızca düzenleme yapabilir.
Örneğin, kadınların yüzlerini örtmesi konusu tartışmalıdır. Çoğunluk görüşüne göre, yüz örtmek farz değildir. Eğer bir otorite, daha katı bir mezhebi benimseyip bunu belirli bir topluluğa dayatabilir, ancak bunu genel halka zorla uygulamaya kalkışamaz. Böyle bir yetki aşımı, otoriteyi sorunlu hale getirir ve bireyle Allah arasındaki ibadet ilişkisine müdahale anlamına gelir.
Bugün Suudi Arabistan toplumuna Afgan burkasını dayatmaya çalışsak, büyük bir reddedilme ile karşılaşırız. Çünkü kültürel uyum önemlidir. Örneğin, özgür bölgelerde kadınların %40 ila %50’si tamamen gönüllü olarak tesettüre uymakta. Camilerimiz dolup taşmakta ve insanlar ibadetlerini gönüllü olarak yapmaktadır.
Şeriatın uygulanması, yalnızca cezai yaptırımlarla değil, toplumsal değerler ve kurumsal yapıların inşasıyla olmalıdır. İslam, zaten kendi başına güçlüdür ve insanlara doğruyu iletmek için bir sopaya ihtiyaç duymaz. Ancak, İslam’a yönelik bir engel varsa, o zaman güç kullanılabilir. Ama halka ulaşmada ana yöntem davet olmalıdır.
Kamu ahlakına yönelik denetimlerin, İçişleri Bakanlığı’na bağlı genel kurallar çerçevesinde yapılması daha uygun olacaktır. Ayrıca, aşırı baskıcı uygulamalar, davetin etkisini zayıflatır ve toplumda ikiyüzlülüğe neden olabilir. Örneğin, insanları bir ibadeti zorla yaptırmaya çalışmak, onların samimiyetini azaltabilir.
Uzun araştırmalar ve deneyimler sonucunda, bu konuda geçmişteki başarısız deneyimlerden ders alarak, Şam halkı ve özgür bölgelerde yaşayan insanlara uygun bir model oluşturmanın gerekli olduğuna karar verdik.
¹-Hisbe: İslam toplumlarında kamu düzenini korumak ve dini kurallara uygunluğu sağlamak amacıyla uygulanan bir denetim ve yönlendirme sistemi olarak tanımlanabilir. Kelime, Arapça kökenlidir ve “hesap verme” veya “sorumluluk üstlenme” anlamına gelir. Hisbe, “emr-i bil maruf ve nehy-i anil münker” (iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırmak) ilkesine dayalıdır.
https://youtu.be/5MGNZvBV5uI?si=CheHJH398Rl8z3dd
