Hayati Esen
Ortadoğu, tarih boyunca küresel güç mücadelesinin odak noktası olmuştur. Tarihi, siyasi ve kültürel açıdan karmaşık dinamikleriyle bu bölge, uluslararası aktörlerin rekabet ettiği ve bölgesel güçlerin kendi liderlik iddialarını sürdürdüğü bir alan olarak dikkat çekmektedir. Muhtemel İsrail-İran savaşı hatta mevcut durum, Suriye’nin fiili paçalanmış durumunun zamanla kabul edilir hale gelme ihtimali ve ABD’nin PYD’ye desteği gibi meseleler, bölgenin güç dengelerini yeniden şekillendirmiştir. Bu bağlamda, Türkiye’nin bölgesel stratejik öncelikleri, güvenlik kaygıları kadar bölgesel liderlik hedefleri ve uluslararası diplomasi arenasında güç kazanma fırsatları ile de şekillenmektedir. Bu durum, Türkiye’nin yalnızca sınırlarını korumaya odaklanan bir savunma politikası yürütmek yerine, aynı zamanda Ortadoğu’daki tarihi geçmişiyle birlikte güç dengelerinde aktif bir oyuncu olma çabasını yansıtır.
Türkiye’nin Ortadoğu’daki politikaları, iç ve dış dinamikleriyle sürekli bir etkileşim halindedir.
İsrail-İran Gerilimi: Bölgesel Yansımalar
İsrail-İran gerilimi, Ortadoğu’nun siyasi atmosferinde istikrarsızlık yaratan başlıca unsurlardan biridir. İsrail’in İran’ın nükleer programına yönelik tehdit algısı, Suriye’deki İran destekli milis gruplara yönelik düzenlediği hava saldırıları ve İran’ın bölgedeki vekil güçlere desteği, bu gerilimi kronik bir çatışma haline getirmiştir.
Bu gerilim, birkaç önemli senaryo sunmaktadır:
Doğrudan çatışma olasılığı: İsrail ve İran arasındaki açık bir çatışma, bölgeyi tüm aktörler açısından kaotik bir sürece sürükleyebilir. Ancak böyle bir senaryo, Türkiye’nin İran’ın etkisinin azalmasından faydalanma ihtimalini artırabilir.
Vekil savaşların genişlemesi: Hizbullah ve diğer Şii milis gruplarının zayıflaması, Türkiye’nin kendi etki alanını genişletmesi için fırsat sunabilir.
Yeni koalisyonlar: İsrail ve İran arasındaki bu mücadelede, bölgedeki Sünni Arap ülkeleriyle Türkiye’nin iş birliği geliştirmesi mümkün olabilir. Ancak, İsrail ile ilişkilerin normalleşmesi süreci dikkatle yönetilmelidir.
Türkiye’nin bölgesel stratejik öncelikleri, güvenlik kaygıları kadar bölgesel liderlik hedefleri ve uluslararası diplomasi arenasında güç kazanma fırsatları ile de şekillenmektedir.
Bu durum, Türkiye’nin yalnızca sınırlarını korumaya odaklanan bir savunma politikası yürütmek yerine, aynı zamanda Ortadoğu’daki güç dengelerinde aktif bir oyuncu olma çabasını yansıtır.
Güvenlik Kaygıları ve Terörle Mücadele
Türkiye’nin bölgesel stratejilerinin temelinde, sınır güvenliği ve ulusal bütünlüğe yönelik tehditler yer alır. Özellikle:
PKK ve PYD/YPG kaynaklı tehditler, Türkiye’nin sınır bölgelerindeki istikrarsızlığın ana sebeplerinden biridir. Bu bağlamda Türkiye, terörle mücadeleyi birincil öncelik olarak benimsemiştir.
Suriye ve Irak’taki devlet otoritesinin zayıflaması, Türkiye’nin sınırlarına yönelik riskleri artırarak güvenlik politikalarını genişletmesini zorunlu kılmıştır.
Ancak bu güvenlik kaygıları, Türkiye’nin Ortadoğu’daki rolünü yalnızca tehditlere karşı savunmacı bir pozisyona indirgememiştir. Türkiye, bu tehditleri bertaraf etmenin yanı sıra, bölgedeki stratejik çıkarlarını korumak ve genişletmek için proaktif bir yaklaşım benimsemiştir.
2. Bölgesel Liderlik Hedefleri
Türkiye, jeopolitik konumu ve tarihsel bağları gereği, Ortadoğu’da lider bir aktör olma hedefini uzun vadeli bir politika olarak sürdürmektedir. Bu liderlik hedefi, birkaç önemli boyutta ortaya çıkmaktadır:
Ekonomik Güç ve Ticaret Ağları:
Türkiye, enerji kaynaklarının Ortadoğu’dan Avrupa’ya taşınmasında kritik bir köprü konumundadır. Bölgedeki istikrarsızlığın giderilmesi, Türkiye’nin enerji koridoru vizyonunu güçlendirebilir. Aynı zamanda, Irak ve Suriye gibi ülkelerin yeniden yapılandırılmasında yer almak, Türkiye’nin ekonomik ve diplomatik nüfuzunu artırabilir.
Tarihi ve Kültürel Bağlar:
Osmanlı geçmişi ve bölge halklarıyla paylaşılan kültürel bağlar, Türkiye’ye Ortadoğu’da farklı bir yumuşak güç kapasitesi sunmaktadır. Türkiye, bu tarihsel mirası liderlik hedeflerini destekleyecek bir araç olarak kullanmaktadır.
Siyasi Model Olma Çabası:
Türkiye, hem İslam dünyasıyla Batı arasında bir köprü hem de demokratik değerlerle İslam’ın bir arada var olabileceği bir model olarak kendisini konumlandırmıştır. Bu algı, Türkiye’nin bölgedeki liderlik arayışında ideolojik bir temel sunmaktadır.
3. Diplomatik Fırsatlar ve Jeopolitik Pozisyon
Türkiye’nin bulunduğu coğrafya, bölgesel ve küresel aktörlerin kesişim noktasıdır. Bu durum, Türkiye’ye hem zorluklar hem de fırsatlar sunmaktadır:
ABD-Rusya Dengesi:
Türkiye, ABD ve Rusya arasındaki rekabeti dengeleyerek kendi çıkarlarını koruma çabası içindedir. Örneğin, Suriye’de hem ABD’nin PYD’ye desteğine karşı tepki verirken hem de Rusya ile Astana Süreci’nde ortak hareket ederek, bölgede kendi çıkarlarını ön plana çıkarmayı hedeflemektedir.
Arap Dünyası ile İlişkiler:
Türkiye, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi bölgesel aktörlerle ilişkilerini dengeleyerek Ortadoğu’da farklı ittifaklar geliştirme çabası içindedir. Özellikle Körfez ülkeleriyle ekonomik ilişkiler ve siyasi iş birliği, Türkiye’nin bölgedeki etkisini artırma potansiyeli taşımaktadır.
4. Kapsayıcı Bir Stratejiye Duyulan İhtiyaç
Türkiye’nin stratejik öncelikleri, yalnızca güvenlik tehditlerini bertaraf etmeyi değil, aynı zamanda ekonomik fırsatları değerlendirme, diplomatik nüfuz kazanma ve bölgesel denklemleri şekillendirme çabalarını kapsayan bir bütünlük içinde ele alınmalıdır.
Türkiye’nin PYD Politikası: Askeri Zafer Yeterli Mi?
Türkiye’nin PYD/YPG’ye karşı sürdürdüğü askeri operasyonlar, örgütün sınır boyunca oluşturduğu tehdidi bertaraf etme konusunda büyük ölçüde başarılı olmuştur. Ancak meselenin özü, askeri zaferin ötesine geçmektedir. PYD’yi askeri olarak yenmek, bu örgütün sahadaki varlığını sona erdirse bile, Türkiye’nin bölgedeki siyasi ve diplomatik ilişkilerini büyük ölçüde zedeleme riski taşımaktadır. Bu durum, sadece bölgesel barış ve istikrarı değil, aynı zamanda Türkiye’nin uzun vadeli çıkarlarını da tehdit etmektedir.
Askeri Zaferin Bedeli: Siyasi ve Diplomatik Yalnızlaşma
Türkiye’nin PYD ile mücadelesi, doğrudan bir güvenlik önceliği olsa da bu mücadelenin siyasi ve diplomatik sonuçları daha geniş bir çerçevede ele alınmalıdır. PYD’yi askeri olarak yenmek, beraberinde şu riskleri taşıyabilir:
Bölgedeki Kürtlerle Kopuş: Türkiye’nin PYD’ye karşı izlediği askeri politikalar, sınır ötesinde sadece PYD’yi değil, aynı zamanda Kürt halkını da etkileyen bir dinamik yaratmaktadır. Bu durum, Kürt topluluklarının Türkiye’ye olan yaklaşımını daha da sertleştirebilir ve karşılıklı güvensizliği derinleştirebilir.
Uluslararası Arenada İtibar Kaybı: Batı ülkelerinin PYD’yi bir “müttefik” olarak konumlandırdığı bir ortamda, Türkiye’nin sert askeri müdahaleleri, diplomatik alanda izolasyonu tetikleyebilir. Özellikle ABD ve Avrupa’nın eleştirileri, Türkiye’nin müttefikleriyle olan ilişkilerini zedeleyebilir.
İç Politik Gerilimler: Türkiye’nin PYD’ye yönelik operasyonları, içerideki Kürt vatandaşlar üzerinde psikolojik ve siyasi baskılar yaratabilir. Bu durum, Türkiye’nin toplumsal yapısındaki hassas dengeleri daha kırılgan hale getirebilir.
Askeri Zaferin Ötesine Geçmek
Türkiye, PYD’ye karşı askeri bir zafer elde edebilir, ancak bu zaferin getireceği sonuçlar, sadece askeri alanda kalmayacaktır. Bölgedeki Kürtlerle ilişkilerin tamamen kopması, Türkiye’yi hem içeride hem de dışarıda daha büyük zorluklarla karşı karşıya bırakabilir. Toplum içindeki huzursuzlukların artması ve diplomatik yalnızlaşma, Türkiye’nin bölgesel güç olma hedefini zayıflatacaktır.
Bu nedenle, Türkiye’nin PYD’ye karşı mücadelesinde askeri yöntemlerin ötesine geçerek, diplomasi, ekonomik kalkınma ve bölgesel iş birliğini önceleyen çok boyutlu bir strateji benimsemesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde, Türkiye hem sınır güvenliğini sağlayabilir hem de bölgesel barış ve istikrarın merkezi bir aktörü olarak konumlanabilir. Bölgesel güç olmak, halklarla barış içinde bir gelecek inşa etmekle mümkündür.
