İskender Konuk
Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz bir kavram var: Çip ya da teknik adıyla yarı iletken. Aslında günümüzün tüm dijital ekosisteminin kalbi burada atıyor. Akıllı telefondan otomobile, uçaktan yapay zekâ altyapılarına kadar her teknolojik ürünün beyni, bu birkaç milimetrelik devrelerde gizli. Peki, Türkiye’nin kendi milli çipini üretmesi gerçekten mümkün mü? Ve daha önemlisi, bu hedef Türkiye için ne anlam taşıyor?
Çip Neden Bu Kadar Kritik?
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) “çip endüstrisi ve Haberleşme Teknolojilerine Etkileri 2025” raporu, çiplerin günümüz dünyası için stratejik önemini bir kez daha gözler önüne seriyor. Çip teknolojisi artık savunmadan sağlığa, otomotivden haberleşmeye kadar her sektörün vazgeçilmezi. Özellikle yapay zekâ, artırılmış gerçeklik, nesnelerin interneti ve robotik gibi alanlarda yaşanan gelişmeler, çip talebini patlatmış durumda.
Dünyada çip konusunda yaşanan arz sıkıntıları ise sadece ticareti değil, ulusal güvenliği de etkiliyor. Bugün dünyanın önde gelen çip üreticileri ABD, Tayvan, Güney Kore gibi ülkeler. Ve yaşanan jeopolitik gerilimler, tedarik zincirinde ciddi kırılganlıklar yaratıyor. Türkiye gibi kendi bölgesinde kritik konuma sahip ülkeler için ise “milli çip” hedefi artık bir lüks değil, zorunluluk.
Türkiye’nin Teknolojik Altyapısı ve Gerçekçi Hedefler
Türkiye’de çip üretimi uzun yıllardır konuşulsa da, son dönemde özellikle Savunma Sanayisindeki atılımlar ve yerli otomobil TOGG ile birlikte bu alan yeniden gündeme geldi. Elektrikli otomobil üretiminin yaygınlaşmasıyla birlikte, araç başına kullanılan çip sayısı da hızla artıyor. Klasik otomobillerde ortalama 1.500–3.000 arası çip bulunurken, elektrikli otomobillerde bu sayı çok daha yukarı çıkacak.
Ancak burada altı çizilmesi gereken bir gerçek var: Çip üretmek, sadece bir fabrika kurmak anlamına gelmiyor. Yarı iletken üretimi, ileri düzey Ar-Ge altyapısı, yüksek teknolojiye sahip üretim tesisleri, nitelikli insan kaynağı ve yıllara yayılan bilgi birikimi gerektiriyor. Dünya devlerinin milyarlarca dolarlık yatırımlarına rağmen, sektör birkaç oyuncunun hâkimiyetinde kalmaya devam ediyor.
Türkiye’de TÜBİTAK BİLGEM, bazı üniversiteler ve özel sektör girişimleri bu alanda önemli Ar-Ge projelerine imza atıyor. Ancak sıfırdan “kendi çipini üretmek” uzun soluklu bir maraton. Kısa vadede asıl öncelik; tasarım, test ve geliştirme yeteneğini kazanmak, kritik alanlarda dışa bağımlılığı azaltmak ve Ar-Ge’ye sürekli yatırım yapmak olmalı.
Milli Çip: Stratejik ve Ekonomik Bir Zorunluluk
Neden bu kadar önemli? Çünkü çip, 21. yüzyılın petrolü olarak tanımlanıyor. Hem ekonomik büyümenin hem de ulusal güvenliğin anahtarı. Özellikle savunma sanayisi, 5G altyapıları ve akıllı şehir teknolojileri gibi alanlarda dışa bağımlılık, ülkelerin manevra kabiliyetini sınırlıyor.
Üstelik Türkiye, jeopolitik olarak hem Doğu hem Batı’nın kesişim noktasında yer alıyor. Birçok ticaret yolunun ve sıcak çatışma alanlarının ortasında bulunmak, ülkenin dışa bağımlı olduğu her kritik ürünü bir güvenlik riski haline getiriyor. Küresel tedarik zincirlerinde yaşanan aksaklıklar veya ambargo tehditleri, anında ülkenin kritik sektörlerini etkileyebilir.
Yol Haritası: Uzun Vadeli, Gerçekçi, Bilime Dayalı
Peki, çözüm ne? Milli çip hedefinin bir “slogan”dan çıkıp gerçek bir stratejiye dönüşmesi için;
-
Uzun vadeli ve planlı yatırım,
-
Yetişmiş insan kaynağına yönelik burs ve destekler,
-
Üniversite-sanayi iş birliğinin güçlendirilmesi,
-
Devlet teşviklerinin sürdürülebilir ve sonuç odaklı olması,
-
Kritik alanlarda know-how’ın sürekli güncellenmesi şart.
Özellikle AR-GE’ye ayrılan bütçenin artırılması, nitelikli mühendis ve bilim insanlarının ülkede kalmasını sağlayacak ortamın oluşturulması, bu sürecin en kritik başlıkları arasında yer alıyor.
Hayal mi, Gerçek mi?
Kısa vadede Türkiye’nin dünya devleriyle aynı ligde rekabet edecek bir çip üreticisi olması elbette zor. Ancak kritik sektörlerde dışa bağımlılığı azaltacak, savunma ve haberleşme teknolojilerinde “milli” çözümler üretecek seviyeye gelmek kesinlikle mümkün. Asıl mesele; bu alanda politik iradenin, özel sektörün ve üniversitelerin aynı hedefte buluşması ve bu hedefe istikrarlı şekilde yatırım yapması.
Çip üretmek, evet, belki bir atom bombası yapmak kadar “gizli” değil ama, bugünün dünyasında en az onun kadar stratejik. Ve Türkiye’nin gelecekte söz sahibi bir ülke olabilmesi için bu yarışta mutlaka yer alması gerekiyor.
Öne Çıkanlar
-
Çip Nedir?
Elektronik devrelerin ve işlemcilerin temel yapı taşı olan yarı iletkenlerdir. -
Türkiye’de Durum:
Savunma, otomotiv, telekomünikasyon ve elektronik sektörlerinde büyüyen talep; devlet destekli Ar-Ge çalışmaları ve yerli üretim girişimleri artıyor. -
Stratejik Önemi:
Çip; ekonomi, ulusal güvenlik ve teknolojik bağımsızlık için vazgeçilmez. -
Gelecek İçin:
Üniversite-sanayi işbirliği, Ar-Ge yatırımları ve insan kaynağı geliştirme olmazsa olmaz.
